Kategorie: Algemeen

26 Redes vir die wegraping in 2026…


In 1988 skryf Whisenant die boek “88 Reasons Why the Rapture Will Be in 1988”. Toe die einde nie aanbreek nie publiseer hy in 1989 ‘n boek wat dieselfde sê oor 1989 maar met ‘n ander titel. In die volksmond is daarna verwys as “89 Reasons Why the Rapture Will Be in 1989”. Hy doen weer so in 1993 en 1994. Whisenant het sy berekinge gebasseer op die feit dat 40 jaar verloop het sedert die onafhanklikheid van Israel in 1948.

In 2025 sien ons die SA weergawe van “25 Reasons Why the Rapture Will Be in 2025”. Net soos met Whisenant het dit nie gebeur nie. Natuurlik het dit vir ongelowiges skietstof gegee om te kan laster. Dit het ook ontnugtering onder die goedgelowige Christene veroorsaak.

As ons egter Jesus se woorde in Matt 24 lees dan verstaan ons dat hierdie voorspellery ‘n klomp nonsies is. Christus sê in vers 36,37,42:

“Maar van dié dag en dié uur weet niemand nie, ook die engele van die hemele nie, maar net my Vader alleen. En net soos die dae van Noag was, so sal ook die koms van die Seun van die mens wees… Waak dan, omdat julle nie weet watter uur julle Here kom nie.”

Die vraag is nou: Hoekom smag Christene so na Christus se wederkoms?

Dit is omdat ons wêreld so deurmekaar is… ons smag daarna dat die volmaakte nuwe hemel en aarde van Openbaring 21 sal aanbreek. Maar hoekom moet daar dan so ‘n lang tyd verloop tussen die eerste en tweede koms? En wat is ons taak totdat die wederkoms plaasvind? Ons taak is om ons lig hier waar ons is te laat skyn. Die gelykenis van die talente wat aan diensknegte toevetrou (Matt 25:14-46) is maak dit duidelik dat daar geen ontvlugting deur een of ander wegraping sal wees nie. Die HERE verwag van ons om besig te wees in sy Koninkryk tot op die laaste uur wanneer Hy weer sal kom. Hy verwag van ons om te woekker met dit wat Hy aan ons gegee het… die Evangelie moet verkondig word. Die nasies moet dissipel word sodat (ver 32-34):

“… voor Hom al die nasies versamel word, en Hy sal hulle van mekaar afskei soos die herder die skape van die bokke afskei; en Hy sal die skape aan sy regterhand en die bokke aan sy linkerhand sit. Dan sal die Koning vir die wat aan sy regterhand is, sê: Kom, julle geseëndes van my Vader, beërf die koninkryk wat vir julle berei is van die grondlegging van die wêreld af.”

Laat ons nie net bid “Laat u Koninkryk kom, laat U wil geskied. Soos in die hemel net so ook op die aarde” nie, maar laat ons ook aktief bou aan hierdie Koninkryk… natuurlik met God.

Hoekom is Afrikane agterlik?

Jesse Lee Peterson

“What is wrong with the blacks all over the world that they can’t run anything. It’s like they don’t know how to build things. They don’t know how to make it better. Even if they move – like they did with South Africa and they’re doing in America – they’ll move into white beautiful areas and instead of adding to it or building on it, they destroy it and they do this all over the world and it seems that only white people have the knowhow or the talent or the love. What is wrong with the blacks that all over the world they only destroy they don’t build? What’s wrong with them? What’s wrong with the blacks?” [1]

As hierdie vrae nie komende was van ‘n swart Jesse Lee Peterson nie, dan kon dit afgemaak gewees het as rassisties. Hierdie vrae is egter nie onbelangrik nie.

Dit is ook nie net Jesse wat die vrae vra nie. Jare gelede het George en Marita wat in Malawi grootgeword het en daar en elders in Afrika sendingwerk doen, my vertel dat hulle op die plattelandse vlaktes van Malawi gekampeer het op besoek aan familie. Die oggend vroeg hoor hulle toe hoe die Chewas[2] naby aan hulle tent verbystap en gesels. Hulle was salig onbewus dat die tentbewoners Chichewa verstaan en dus hul gesprek kan volg. Hierdie was ‘n ernstige gesprek. Die een vra: “Hoekom is witmense so voorspoedig? Hoekom is alles wat hulle aanpak ‘n sukses terwyl swart mense dit nie regkry nie?”… Hulle het nie antwoorde gehad nie. Vir hulle is dit maar net ‘n diep gat waarin hulle hulself bevind en hulle kan nie daaruit kom nie.

In bg. onderhoud tussen Jesse Peterson en Joost Strydom, was Joost baie beleefd toe Jesse bg. vrae vir hom vra. Joost het wel genoem dat Afrikaners bereid is om raad en advies te gee aan ander volke. Advies om hulself te help. Dus per implikasie kan daar wel iets gedoen word aan Afrikane se probleme. Joost, het egter nie spesifiek genoem wat swart mense kan doen om hul agterlikheid af te skud nie.

Daar is egter rewolusioneres en rassiste wat wel die verkeerde antwoorde uitspel. Daar sal die wees wat sê:

  • “Wit mense het die swartmense se bates gesteel. Dit is weens onderdrukking dat hulle agter is.” 
  • Of: “Dit is maar nou net so is, want swart mense is nou maar net inherent agterlik. Dit is deel van hul DNA”.

Hierdie bly egter verkeerde antwoorde wat nie help nie.

As mens onthou dat alle mense (insluitend swart mense) van Adam en Eva afstam, dan word dit duidelik dat die antwoord op hierdie vrae nie kan wees dat dit ‘n genetiese oorsprong het nie. As Christene glo ons tog immers nie in Darwinistiese Evolusie nie.

Die rewolusionêre antwoord kan ook nie waar wees nie, want in Afrika het de-kolonialisering die afgelope 50+ jaar plaasgevind en dit gaan nog slegter met Afrikane as voorheen.

Maar wat is dan die antwoord?

Die antwoord is dat die Bybelse Evangelie Westerlinge se kultuur verander het. Voorheen het Griekse historici Westerlinge (Germane) beskryf as agterlike barbare wat goed is vir niks behalwe om kinders te maak en ‘n onuitputlike sug na goud en moord en roof het nie. Die evangelie is na hierdie agterlike Germaanse barbare gebring en hulle het tot bekering gekom en verander. Hulle hele bestaan het Christelik geword. Hul kultuur is deursuur met Bybelse denke.

Ons sien vandag dat Westerse lande besig is om hul rug op die Evanglie te draai en weer terug te verval na hul heidense agterlike herkoms. Die materiële seëninge wat die Evangelie gebring het, sal in die komende jare verdwyn indien daar nie bekering gaan kom nie (Lees Lev 26).

Die antwoord dus vir Afrikane en swartmense in die algemeen maar ook onbekeerde afvallige witmense, is die Evangelie. Daar moet teruggekeer word na die Evangelie. Dit is nie ‘n terugkeer na die afgewaterde liberale “Christendom” wat deesdae voorgehou word nie. Hierdie “afgewaterde” “Christendom” is deel van die probleem. Dit het sinkritisties saamgesmelt met humanisme wat in die eerste plek juis die probleem is. Daar moet teruggekeer word na die Bybelse Waarhede. Daar moet teruggekeer word na die Evangelie wat die Weste moontlik gemaak het. Dit beteken dat die Bybel en die geskrifte bestudeer moet word van Augustinus, Calvyn, Luther, Bullinger, aBrakel, Kuyper, Die Puriteine, Die Voortrekkers ens.

Mag daar ‘n diepgaande bekering kom in die nabye toekoms sodat alle volke en nasies kan bely: “LOOF die Here, alle nasies! Prys Hom, alle volke! Want sy goedertierenheid is geweldig oor ons, en die trou van die Here is tot in ewigheid. Halleluja!”[3]

[1] https://youtu.be/wEZDJU1P_5A byvoorbeeld vanaf 36:30 – 37:18

[2] Een van die etniese groepe in Malawi. Hulle is verspreid tussen Zambië, Zimbabwe, Malawi en Mosambiek.

[3] Psalm 117

Die Sendingveld op ons Stoep

“en julle sal krag ontvang… en my getuies wees in Jerusalem sowel as Judea en Samaria en tot aan die uiterste van die aarde.”

Hierdie is Christus se woorde aan sy dissipels net voor sy hemelvaart. Hy brei vir ons verder uit oor hierdie opdrag:
“Gaan dan heen, maak dissipels van al die nasies en doop hulle in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees; en leer hulle om alles te onderhou wat Ek julle beveel het.” (Matt 28)

Hier in Afrika, en spesifiek hier in Pretoria kan ons sê dat ons Jerusalem die noorde van Pretoria is. Ons Judea is Gauteng en ons Samaria is Suid-Afrika en die uiterstes van die aarde is nog steeds dit. Let op dat Matt 28 nie sê dat die evangelie onder losstaande individue verkondig moet word nie. Die Griekse woord is ethnos. Dus moet die evangelie aan die etniese groepe verkondig word. Ons etniese groep is Afrikaners. Ons gemeente arbei primêr onder Afrikaners en dan ook ‘n bietjie onder Tswanas.

Party maal voel ons mismoedig wanneer ons sien hoe die epidemie van slaggate en infrastruktuur-verval toeneem. Of die misdaad, sprake van vervolging en eiendomsonteiening sonder vergoeding. Die ding wat ons egter die mismoedigste maak is dat Gereformeerde Afrikaanse kerke krimp. Afrikaanse kerke maak hul deure toe.

Ons moet egter onsself herinner dat hierdie verval en agteruitgang nie toevallighede is nie. Dit is ‘n direkte uitvloeisel van mense en leiers wat nie die Bybelse Wereldbeskouing omarm nie. Dit is weens afvalligheid…

Dit is merkwaardig as mens die Taalkommissie se verslag lees oor waar Afrikaanssprekendes hulle sal bevind teen 2031. Dit is merkwaardig dat daar bykans 46,000 Afrikaners binne 5km vanaf GK Wonderboompoort sal wees (11,000 net in Pretoria Noord en 500,000 in Pretoria en bykans ‘n miljoen in Gauteng). Veral as ons dink dat daar sprake is dat Afrikaanse kerke hul deure in Pretoria Noord gaan sluit…

Die gevolgtrekking is dat dit nie ‘n gebrek aan potensiële kerkgangers is wat die probleem is nie… Die problem is dat die mense nie kerk toe kom nie. Die probleem is afvalligheid. Daar is ‘n hele sendingveld op ons stoep. Ons moet net opstaan uit ons gemakstoel op die stoep en uitgaan na die sendingveld. Ons sal moet beplan en arbei om dissipels te maak…

Bybelse Narratief en Ps 127

Francois van Deventer in gesprek met Dr Adi Schlebusch

Wanneer ons na ons wêreld kyk, dan lyk alles so deurmekaar:

  • Kunswerke is betekenisloos en baie lyk of dit deur ‘n driejarige gemaak is.
  • Die argitektuur is ‘n laslappie ervaring
  • Op morele vlak word alles getollereer behalwe dit wat regsinnig is

Hierdie is egter nie ‘n toevalligheid nie… dit is die eindpunt van die goddelose denke van ons dag. Dit is soos ‘n bootjie wat doelloos en ankerloos op die storms van die see rond dobber. Hierdie denkers noem hulself postmoderniste.

In ‘n gesprek met Dr Adi Schlebusch gesels ons oor die Bybelse verhaal (narratief) teenoor die goddeloses Postmoderniste van vandag wat ontken dat daar enige meta-naratiewe bestaan. Dr Adi het sy PhD gedoen onder die tema : Strategic Narratives : Groen van Prinsterer as Nineteenth-Century Statesman-Historian

Hier is enkele grepe uit hierdie gesprek:

  • Narratiewe is die raamwerk wat sin en betekenis verskaf aan ons dade en ons lewe as mense. As jy vrae vra soos: Wie is ek, Waar is ek, Waar kom ek vandaan, Waarheen is ek oppad, dan is jy eintlik besig met narratiewe…narratiewe is belangrik omdat dit ‘n singewende funksie het… om sin van die werklikheid te maak.
  • Postmoderniste ontken dat ons op ‘n bepaalde tyd, op ‘n bepaalde plek, met ‘n bepaalde doel is. Alles word totaal abstrak.
  • Die Bybel is ‘n narratief en wat dit treffend maak is dat God Hom nie op ‘n sistematiese manier oor die waarhede van die Christelike geloof aan ons openbaar het nie. As God wou, kon Hy dit gedoen het, maar Hy het gekies om dit nie te doen nie. Hy openbaar in die vorm van ‘n narratief.
  • Daar is ‘n paradigma van Genesis tot Openbaring : Skepping, Sonde, Verlossing en Verheerliking.
  • God verlos nie net ons siele nie. Dit het ook kosmiese implikasies… die hele skepping word daarby betrek.
  • Christene maak sin van die werklikheid vanuit die Bybelse beginsel dat aan Christus is alle mag gegee in hemel en op aarde en dat Hy ons deur sy Gees verlos en hernu na Sy beeld. Dan is die uiteinde die herstel van die harmonie tussen God en mens en tussen God en Skepping.
  • Musk en Peterson se weerstand teen hierdie nuwe vorm van goddeloosheid (woke mind virus) is nie genoegsaam nie… enige oplossing kort van ‘n terugkeer na Bybelse Beginsels en ‘n erkenning van die God wat Homself in die Bybel openbaar gaan nie die mas opkom nie… sonder die regte grondslag gaan jy nêrens kom nie…. As die HERE die huis nie bou nie, dan bou die bouers tevergeefs (Ps 127)…

Suider-Afrika se Goue Eeu

Francois van Deventer

In die 1980’s het ons by my Oupa en Ouma se huis “ingebreek”… (Of dit kon vir ‘n buitestander wel so gelyk het…) My Oupa het vir die weermag gewerk en hulle het ‘n huis gehad in Vahalla. Hulle huis was reg langs die Weermag Aanhoudings Barakke, waar my Oupa ‘n militêre polisieman was. Ons wou daardie Sondag vir hulle gaan kuier, soos die gewoonte was elke Sondag, maar hulle was nie daar nie. Ons het toe om die huis gestap. Die sitkamervenster was oop. Ons het deur die venster ingeklim en vir hulle in die sitkamer gewag… Ons is nie gearresteer nie… ‘n Waghond het ons nie opgevreet nie.

Dit klink vandag amper onwerklik. Vandag sal jy nie naby aan ‘n sitkamervenster kan kom nie. Jy sal eers die gefortifiseerde mure en heinings om die huis moet trotseer en dan die kamera’s en alarmstrale. Dan praat mens nie eens van die wreedaardige hond en gewapende reaksiemag nie. Wat sekuriteit en veiligheid aanbetref het ons definitief agteruitgeboer in die nuwe Suid-Afrika.

Daar is al meer mense wat ontevrede is oor al die slaggate, die kragonderbrekings, die wanbestuur, die onveiligheid. Baie medici, rekenaarkundiges, rekenmeesters, onderwysers, ingenieurs het na die VSA, Europa, en Australië geëmigreer (Business Tech 2023). Een goeie ding wat gebeur het, is dat die status quo bevraagteken word. Die vraag is egter wat moet gebeur? Sal die nuwe SA verval in ‘n tipe DRK of ‘n tipe USSR? Of sal uit die chaos ‘n goue eeu soos die Nederlande van 1575-1675 opkom, of iets anders? Sal beter dae ooit weer aanbreek? Of is ons maar net uitgelewer aan die intriges van die geskiedenis? Kan mens iets leer van wat in die verlede gebeur het of is alles maar net chaos totdat ons eendag sterwe? Of die wederkoms aanbreek?

Die Nederlandse Goue Eeu

Wanneer ons wonder oor die vraag waarheen ons oppad is, dan help dit om te probeer leer uit die geskiedenis. Vir Afrikaners is die Nederlandse geskiedenis van belang, want ongeveer ‘n derde van ons voorgeslagte is van daar afkomstig en Afrikaans het ook uit Nederlands ontwikkel.  Dit is egter ook van belang vir ons omdat daar ook ‘n voorbeeld in opgesluit is hoe ‘n klein landjie en klein volkie kon opstaan en verstommend suksesvol kon word ten spyte van :

  • die 80 jarige burgeroorlog,
  • geen natuurlike hulpbronne nie en
  • teenstand deur ‘n magtige wêreldkoningkryk (Spanje).

Peterson skryf in sy “Lessons in Liberty: The Dutch Republic, 1579-1750” (Fee.org : 1987) dat “The modern world provides us with hundreds of examples of what happens when a nation adopts the philosophy and practices of socialism. Certainly we can learn from bad examples—about what not to do—but we can learn equally well from good examples. Unfortunately, such positive “role models” are few and far between…The Dutch Republic is one example that has been often overlooked… Newly freed from Spanish oppression, the Dutch built one of the world’s great civilizations.”

Peterson verduidelik die grootsheid van Nederland van die 1600 deur te verwys na hulle monopolie op skeepsvaart en op die voorpunt wees met handel, kunste en wetenskap. Forbes vertel dat Pieter die Grote (van Rusland) Nederland en ander Noord Europese stede besoek het om inligting te versamel om Rusland te moderniseer. Hy modeleer dan ook St Peterburg op Amsterdam (Forbes 2017).

Nederlandse invloed tydens die goue eeu

Die Nederlandse Republiek was eintlik sewe republieke gewees wat konfederaal met mekaar saamgewerk het. Dus was mag gedesentraliseerd gewees.

Sewe Verenigde Nederlandse Republieke 1579-1795

Vele skrywers soos die Japanees-Amerikaanse Fukuyama en Gordon Redding, professor in Bestuurswese en Direkteur van die Universiteit van Hong Kong se Besigheidsskool en ook Max Weber (The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism) is van mening dat daar ’n verband is tussen hoe die Reformasie van die 1500’s die samelewings verander het en die voorspoed wat daarop gevolg het. M.a.w. hulle bevestig vir ons Lev 26 en Deut 28 (Sien nota in bronnelys by Lev 26) nl. dat verbondsgehoorsaamheid tot seën lei en dat verbondsongehoorsaamheid tot afval en vernietiging lei.  Ook Peterson lys die invloed van die Bybel en Calvinisme as ’n faktor.

Hierdie Protestante Lewenshouding (die Weberiaanse werksetiek) sluit die volgende in (Fukuyama 1995:45):

  • Die tendens om vroeg op te staan en fisies hard te werk
  • Spaarsamigheid
  • Rasionele benadering om probleme op te los
  • Die totale besigwees met die hier-en-nou wat indiwidue help om die natuur te bemeester deur innovasie en arbeid

Gordon Redding stem saam met Fukuyama en sê (Redding 1990:10): 

“Weber wou nie so seer verklaar hoe die ‘gees van moderne kapitalisme’ (Weber 1905) van dag tot dag werk nie. Hy was meer daarop gefokus om te verklaar waar hierdie ‘gees van moderne kapitalisme’ in die eerste plek vandaan kom… Hy het dit teruggespoor na die asketiese weergawes van Protestantisme wat opgegroei het nadat die Reformasie die aanbiddings monopolie van die Rooms Katolieke Kerk verbreek het… Die hoof Protestante relevante etiek was:

  • Getrouheid in jou wêreldse roeping en beroep, insluitend die besigheidswêreld
  • Asketisme
  • Die sistematiese gebruik van tyd (nie vermorsing van tyd)”

Fukuyama gaan nog verder en maak nog ‘radikaler’ waarnemings:

“Hy [Weber] wou verstaan hoekom moderne kapitalisme en ander aspekte van modernisme soos natuurwetenskap die rasionele bemeestering van die natuur juis in die Protestante Weste en nie in Sjina, Japan, Korea of Indië tot stand gekom het nie. En op hierdie punt is hy absoluut reg wanneer hy daarop aandring dat die tradisionele kulture in hierdie gebiede vyandig was teenoor ekonomiese modernisme. Eers toe laasgenoemde van buite af binnegebring is, toe Sjina en Japan kontak met die Weste gemaak het, het kapitalistiese ontwikkeling begin posvat. Sjina moes ‘politieke Confuciaanisme’ en die hele imperiale stelsel met sy gentleman-akademici afskaf; Japan en Korea moes wegdoen met hul tradisionele klasseverskille en eersgenoemde moes sy Samoerai krygsman etiek herontplooi” (Fukuyama 1995:350).

Goeie Eeu van Suid-Afrika

Indien daar diepgaande bekering onder Afrikaners en ander volkgroepe in Suid-Afrika kan plaasvind, dan kan ons verwag dat daar volgens die belofte van Lev 26 weer herstel kan plaasvind en voorspoed. Dan kan ons verwag dat die kultuureinskappe waarvan Max Weber e.a. praat weer in werking sal kom en dat ‘n beter toekoms sal volg.

Afrikaners smag na ‘n land waar hulle die HERE in vryheid kan dien sonder om deur ander groepe oorheers te word. Die ANC wil soos hul mentors (voormalige Oos-Duitsland en die USSR) imperiaal alle taal en kultuurverskille uitwis en almal in Suid-Afrika standardiseer rondom Engels. Daar is egter meer en meer aanduidings dat daar Zoeloe’s, Xhosas, Tswana’s, Griekwas ens is wat óók na selfbeskikking smag:

  • Dink maar aan die Barolong (Tswana) afvaardiging wat Orania in 2022 besoek het (The South African 2022) met “The purpose of the visit was for both tribes ‘to learn more about self-determination’”.
  • Of die AmaBhele kaJamagile (Xhosa) afvaardiging wat ‘n samewerkingsooreenkoms met Afriforum onderteken het (Afriforum 2022)
  • Of die Royal Bafokeng wat ‘n ontwikkelings plan opgestel het vir hul 130,000 stamgenote (Royal Bafokeng 2017). Hierdie plan is baie soortgelyk aan Orania s’n om te groei van dorp na stad na kanton (Maroelamedia 2023)   
  • Of die Zoeloe’s wat ‘n samewerkingsooreenkoms met Afriforum gesluit het (Maroela Media 2018). Dit is ook insiggewend dat Dr Mangosuthu Buthelezi in ‘n dankbetuigings video in 2022 (Youtube) verwys na beide die Zoeloe’s en die Afrikaners wat die vryheidsideaal verstaan. Hy verwys na die vriendskap van sy ooroupagrootjies (Konings Panda en Dinizulu) met Afrikaners  en o.a ook hul gesamentlike stryd om van Dingaan ontslae te raak. Dr Buthelezi verwys in hierdie video na sy geloof en sê “Christ is my rock on which I stand.”                          

Prof Koos Malan het vroeër vanjaar ‘n artikel geskryf met die titel “The disintegration of the South African order” (Politicsweb, 2023). In hierdie artikel wys Prof Malan op die drie faktore wat ‘n moderne staat aanmekaar hou in Suid-Afrika. Hy sê al drie hierdie faktore het reeds induie gestort of is baie naby daaraan nl:

  • Staatsideologie wat die dominante elites verenig
  • ‘n Monopolie oor staatsgeweld
  • Landswye infrastruktuur wat veroorsaak dat sleutel ekonomiese sektore laat inkoop in die staatsidee

Dr Frans Cronje dink dat Suid-Afrika meer en meer disfunksioneel gaan word en dat daar slegs eklawes gaan oorbly waar dinge nog werk (Cronje 2017:207). Dit is nie verbasend dat hy hierdie verbrokkeling betreur nie, omdat hy ‘n klassieke liberalis is vir wie taal en kultuurverskille betekenisloos is. Hy is egter reg dat die verbrokkeling wel gevare inhou.

Om die donker wolke van die chaos van die nuwe SA wat ons elke dag teister, is daar egter ‘n silwer rantjie. Die agteruitgang van die Humanistiese nuwe Suid-Afrika is ‘n geweldige geleentheid. Dit kan ‘n katalisator wees om bekering en herstel te bewerk. Dit gaan nie maklik wees nie, maar ons het voorbeelde uit die geskiedenis waar 80 jaar van oorlog en vashou daaraan om die HERE in alles te eer, gelei het tot die Nederlandse Goue Eeu.

Slot

Ons kan verwag dat soos wat die nuwe Suid-Afrika se vermoeëns afneem om belastinggeld uit te betaal aan tradisonele stamhoofde en hul vermoeëns om die sentrale staat te bestuur gaan die verskillende volke in Suid-Afrika al meer onstuimig raak. Die nuwe Suid-Afrika sal meer en meer begin verbrokkel. Indien die volke in Suid-Afrika sal sien dat ons oppad is na ‘n katestrofe en hul sal bekeer, dan kan voorspoed volg. Indien Christene in Suid-Afrika ‘n venootskap met mekaar kan aangaan net soos wat die Sewe Verenigde Nederlandse Republieke gedoen het, dan kan elkeen koning kraai oor sy eie, maar ook konfederaal saamwerk waar dit moontlik is. Zoeloe’s kan Zoeloes bly en Afrikaners Afrikaners, maar ons kan saamwerk. Hierdie konfederale samewerking sal geskoei moet wees op Klassieke Reformasie- en nie Humanistiese waardes nie. Dit is noodsaaklik om te verhoed dat hierdie geleentheid nie in nog ‘n Humanistiese mislukking opeindig nie.  Die volke in Suid-Afrika moet wees soos die Assiriërs wat hulle bekeer het nadat Jona die evangelie aan hulle gebring het en nie soos die afvallige en harnekkige Israel van ouds nie. Bekering en herstel is nou nodig…

Bronnelys:

  • Redding S. Gordon, 1990,
    The Spirit of Chinese Capitalism, Walter de Gruyter, ISBN 0-89925-657-0, p. 6, 7, 8, 9, 10, 12, 22, 38, 60, 117, 122, 124, 126, 197, 228, 232, 233
  • Rees-Mogg William & Davidson James, 1997,
    The Sovereign Individual, Simon & Schuster Inc, ISBN 0-330-35305-5, p. 9, 11, 12, 14, 15, 17, 121,122,123, 153-158, 209, 215, 216, 296, 297, 298, 351, 353, 368, 370, 372
  • Weber, Max, 1905, The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. 

Is die laaste dae belangrik?

Met die  oog op die Koning: Waarom eskatologie belangrik is

“Toe het ek die hemel geopend gesien; en daar was ‘n wit perd, en Hy wat daarop sit, word genoem Getrou en Waaragtig, en Hy oordeel en voer oorlog in geregtigheid. En sy oë was soos ‘n vuurvlam, en op sy hoof was baie krone; en Hy het ‘n Naam wat geskrywe is, wat niemand ken nie, behalwe Hy self. En Hy was bekleed met ‘n kleed wat in bloed gedoop was, en sy Naam is: Die Woord van God.” Openb. 19:11-13

Eskatologie is ‘n deftige woord. Maar basies gaan dit oor wat glo iemand oor “die laaste dae” of die einde van die geskiedenis, wanneer Jesus Christus weer op die wolke kom. Dit mag jou dalk verbaas, maar ja: Christene het wél verskillende opinies daaroor. 

Meer en meer hoor ek mense sê dat eskatologie vir hulle nie eintlik so belangrik is nie. Veral as Christene hoor hoe ingewikkeld die debatte oor eskatologie is, begin hulle so voel. Hulle sê dan: “Ek is maar net ‘n Christen. Ek weet ek is gered. Ek weet Jesus kom weer. Die res is nie belangrik nie.”

Die bedoeling is goed. Maar om ‘n Christen te wees beteken jy is ‘n eskatologiese Christen. Ek wil bietjie in hierdie artikel verduidelik waarom eskatologie een van dié belangrikste onderwerpe in die Bybel vir ons behoort te wees. Basies wil ek sê: Leef met die oog op die Koning.

Die Bybel is van die begin af eskatologies

Die basiese rede waarom eskatologie vir ons belangrik behoort te wees, is omdat dit in die Bybel belangrik is. Die Bybel is van die begin af eskatologies. Laat ek verduidelik. 

As ek jou moes vra, “wat is die genre van die Bybel?” wat sou jy antwoord? Jy kan natuurlik antwoord dat die Bybel baie genres het. Maar wat is die genre wat dit alles saambind? Wat is die styl – ‘n gedig, sistematiese teologie, ‘n pastorale werk – wat is dit? Wel, as jy kyk na die genre wat die heel meeste in die Bybel voorkom, en ook die genre wat al die verskillende boeke van die Bybel vasbind, dan is dit die genre van ‘n storieboek. 

Hoor my mooi: Ek glo net soos jy dat die Bybel die geïnspireerde Woord van God is. As ek sê dat dit ‘n storieboek is, dan bedoel ek nie dat iemand dit uit sy duim gesuig het nie. Ek bedoel daarmee dat die Bybel vir ons die Storie vertel wat waar geword het. Dit vertel vir ons God se storie: Sy geskiedenis. Al die ander genres maak net sin as ons raaksien dat die onderliggende styl van die hele boek ‘n verhaal is. 

Een van die duidelike maniere hoe ons kan sien dat die Bybel die beste verstaan kan word as ‘n storieboek, is as ons die Bybel vergelyk met ander klassieke stories. Ek gaan hier net verwys na Bartholomew en Goheen se boek, The Drama of Scripture. Daarin vergelyk hulle die Skrif met die klassieke styl van dramas en wys dat die Skrif basies ingedeel kan word volgens dieselfde storielyn-raamwerk as enige van die klassieke dramas. 

Dit moet ons laat vra, wat is die groot motiewe in hierdie verhaal van die Bybel? Wat is die groot spanning wat opgelos word? Wat is die lyn wat die storie volg? 

As ons dit vra, sien ons regtig dat die Bybel van die begin af eskatologies is. Die Bybel is van die begin af gerig op die toekoms. Die storie boei jou van die oomblik dat die gordyne oopgaan tot op die oomblik wat die gordyne weer sak.

Hier’s een voorbeeld. Kom ons vat een van die mees bekende verse in die Bybel: 

“En Ek sal vyandskap stel tussen jou en die vrou, en tussen jou saad en haar saad. Hy sal jou die kop vermorsel, en jy sal hom in die hakskeen byt.” Gen. 3:15

Wat dink jy het hierdie profesie van God vir Eva beteken? Hoe het dit vir haar laat dink – laat voel – oor die toekoms? Hoe het dit haar prentjie van God se groot storie ingekleur? 

Hierdie belofte van God is soos ‘n baken van lig vir al die gelowiges in die Ou Testament. Dit laat hulle verlang en uitsien na die vervulling daarvan. Hulle leef buite Eden: Hulle leef onder die vloek van die sonde: Hulle leef onder die heerskappy van die slang. Hulle wag op die dag wat sy kop vermorsel gaan word. In kort: Hulle leef eskatologies. Hulle leef met die oog op die toekoms. 

So sien ons dat die Bybel van die begin af eskatologies is. Die hele Bybel moet gelees word in hierdie styl – in hierdie raamwerk. Die Bybel vertel ‘n storie – nie net los waarhede nie. En hierdie storie stuur af op ‘n doel: Die vermorseling van die kop van die slang. Elke sandkorrel op die aarde wag vir daai oomblik: Vir die oomblik wat die Koning se perd sal runnik en sy swaard sal gly deur die nekwerwels van die draak. 

Soos wagters op die môre…

As die Bybel van die begin af ‘n eskatologiese boek is, dan kan ons verwag dat die Bybel gereeld ons oë op die toekoms sal vestig. En dit is ook wat ons in die Bybel kry. Een so ‘n plek, is Psalm 130.

“Ek wag op die HERE; my siel wag, en ek hoop op sy woord. My siel wag op die Here meer as wagters op die môre, wagters op die môre. Wag op die HERE, o Israel! want by die HERE is die goedertierenheid, en by Hom is daar veel verlossing; en Hy self sal Israel verlos van al sy ongeregtighede.” Ps. 130:5-8

Wat gee ‘n kryger moed, in die middel van die nag? Wat gee ‘n swakkeling die krag om sy skild vas te hou en aan te hou om die goeie stryd te stry? Die antwoord van die Bybel is eenvoudig: Die kryger weet die nag kom tot ‘n einde. Die swakkeling weet daar is oorwinning aan die einde van die stryd. Hulle kan altwee kyk na die Môrester, en wag op die son om op te kom.

“Ek, Jesus .. is die wortel en die geslag van Dawid, die blink môrester.” Openb. 22:16

Nouja, jy stem dalk nie met my saam dat hierdie twee Bybelgedeeltes verband hou met mekaar nie. Jy dink dalk dat Psalm 130 maar net ‘n goeie beeld gebruik as dit praat van wagters wat wag op die môre, en Jesus sinspeel nie op hierdie Psalm in Openbaring 22 nie. Maar dink ‘n bietjie aan ‘n profesie soos Joël wat God se veroordelende weermag vergelyk met ‘n sonsopkoms.

“..soos die môreskemering, uitgesprei oor die berge, kom ‘n talryke en magtige volk, wat van oudsher sy gelyke nie gehad het nie en dit hierna ook nie sal hê tot in die jare van die verste geslagte nie.” Joël 2:2

Baie ander dele gebruik hierdie selfde beeld van ‘n son wat op kom, om te praat van God se eskatologiese oordeel oor sy vyande en verlossing van sy volk. 

“Maar vir julle wat my Naam vrees, sal die son van geregtigheid opgaan, en daar sal genesing onder sy vleuels wees; en julle sal uittrek en huppel soos kalwers uit die stal.” Mal. 4:2

“Daarom sê Hy: Ontwaak, jy wat slaap, en staan op uit die dode, en Christus sal oor jou skyn.” Efes. 5:14

Wat is die punt wat ek probeer maak? Dat die Bybel altyd gelowiges te midde van duisternis oproep om daaraan te dink dat die duisternis nie vir altyd sal triomfeer nie. Die Bybel roep ons op om te leef met die oog op die toekoms. Die Bybel roep ons op om te wag op die HERE – op die eerste en die tweede koms van Jesus – soos wagters wat wag op die môre. 

Dalk in die vroeë geskiedenis van die kerk? 

Ek wil op hierdie punt net ‘n gedagte los – en ek hoop om dalk in die toekoms meer hierop uit te brei. Maar kou ‘n bietjie hieraan: Wat as ons nog leef in die vroeë geskiedenis van die kerk? 

Elke geslag dink die einde is nóú hier: Christus gaan binne die volgende vyf jaar kom (of dalk tien, as dit regtig lank uitgerek word). Dit is natuurlik ver van my om vir ons Here voorskrifte te gee oor wanneer Hy moet terugkom. En sou Hy vandag terugkom sal ek jubel in blydskap. 

Maar wat as Hy nie vandag kom nie? Wat as Hy sy bruid kans wil gee om regtig ‘n groot effek op die wêreld te hê? Wat as daar nog tien-duisende jare van kerkgeskiedenis voor ons lê? 

Dit is iets om aan te kou. Veral in die lig van sommige profesieë wat regtig verwag dat God se koninkryk baie groot en heerlik sal wees, op hierdie aarde. 

“‘n Ander gelykenis het Hy hulle voorgehou en gesê: Die koninkryk van die hemele is soos ‘n mosterdsaad wat ‘n man neem en in sy land saai; wat wel die kleinste is van al die soorte saad, maar as dit gegroei het, groter is as die groentesoorte en ‘n boom word, sodat die voëls van die hemel kom en nes maak in sy takke. ‘n Ander gelykenis het Hy hulle vertel: Die koninkryk van die hemele is soos suurdeeg wat ‘n vrou neem en in drie mate meel inwerk totdat dit heeltemal ingesuur is.” Matt. 13:31-33

Dalk – net dalk – sal kinders eendag in katkisasie vra: “Wie was nou weer eerste – C.S. Lewis of Augustinus? Ek verwar altyd die vroeë kerkvaders…”

Dalk – net dalk – leef ons tans in die donker eeue. En die son is besig om op te kom. 

Hoe moet ons dan leef? 

Dit bring ons by die belangrike vraag: Hoe moet ons dan leef? 

Wel, leef met die oog op die Koning. Leef met die oog op die Môrester. Leef met die oog op die Man op die wit perd. Leef eskatologies. 

Mense is geneig om vas te sit in die verlede. Ons is geneig om heeltyd terug te kyk – na die “goeie ou dae.” Maar ons vergeet dat daar in die goeie ou dae ook duisternis was.

Vir Christene is die geskiedenis natuurlik belangrik. Maar dit is juis belangrik omdat ons weet dat ons eendag geskiedenis gaan wees: Ons leef in dieselfde storie: In dieselfde verhaal: Met dieselfde hoop as ons voorvaders. Ons leef met die oog op die Koning. 

Die Bybel gebruik gereeld die beeld van ‘n boom om wyse en geseënde mense te simboliseer. En dit is gepas: ‘n Wyse man is baie soos ‘n boom. ‘n Wyse man leef met wortels wat diep afsak in die vrugbare aarde van die geskiedenis – daar waar ons verkwik kan word met dieselfde waters wat ons voorouers verkwik het en krag gegee het om deur die duisternis op te beur na die lig. Maar ‘n wyse man leef ook met takke wat na die hemel uitreik – wat na die toekoms tas en versterk word deur die strale van die son. 

Dis die roeping van die kerk, vandag. Om stewig gewortel te wees in die verlede, en kragtig op te beur na die toekoms. 

“En hy sal wees soos ‘n boom wat geplant is by waterstrome, wat sy vrugte gee op sy tyd en waarvan die blare nie verwelk nie; en alles wat hy doen, voer hy voorspoedig uit.” Ps. 1:3

Descendit ad inferna: En Hy het ter helle neergedaal

Inhoudsopgawe

1. Inleiding

2. Die Apostoliese Belydenis

3. Hel en doderyk

4. Die ligging van die hel en die doderyk

5. So, moet ons dit glo en bely?

6. Konklusie: Tot ‘n Bybelse kosmologie

7. Bibliografie

1. Inleiding

Op ‘n belydeniskamp wat ek bygewoon het as 17-jarige jongman, was daar ‘n paar vrae wat ons, jongmense, met baie vuur bespreek het. Een van hierdie vrae was oor of die Apostoliese Belydenis skriftuurlik begrond is in die frase oor Christus se neerdaling na die hel. Sedert daardie kamp is dit meer en meer duidelik vir my dat hierdie regtig ‘n kontroversiële punt is. Dit is een van die warmste patatte in die teologie en sonder twyfel iets waaroor boeke en boeke vol geskryf kan word. Selfs onder diegene wat glo dat die frase behou moet word is daar verskille oor die spesifieke vertaling en bewoording daarvan. In GKSA gemeentes kan dit, byvoorbeeld, gebeur dat ‘n besoekende leeraar streng vermaan word omdat hy gekies het om in die erediens voor te hou dat Jesus “die angste van die hel tot in die dood toe ondergaan het” in plaas van “neergedaal het na die hel.” In ‘n AP Kerk is dit weer baie belangrik om nie een van bogenoemde formulerings te lees nie, maar baie stiptelik te bly by “ter helle neergedaal het.”

Hierdie debatte is nie droë spekulasie nie: Dit is nie net ‘n verskoning vir slim mense om te wys hoe slim hulle is nie. Dit is baie relevant, want dit gaan oor een van die kortste, kragtigste, mees invloedryke opsomming van wie God Drie-Enig is en wat Hy vir sy kerk doen. Verder gaan dit ook vir ons oor die kern van wat ons van Jesus die Messias glo om deur Hom gered te word (HK Sondag 7). Die regte verstaan van hierdie saak gee die kerk ook ‘n diep insig in ‘n Bybelse kosmologie en Christus se triomf in sy Vader se skepping. Ek wil hoofsaaklik by hierdie laaste punt stilstaan in hierdie artikel. Ons kan die sentrale vraag van hierdie artikel dus so verwoord: Hoe moet die frase “en ter helle neergedaal het” verstaan word en wat beteken dit vir ‘n Bybelse kosmologie?

Net ‘n vinnige woord oor kosmologie: Kosmologie is ‘n deftige woord, maar basies gaan dit oor wat iemand dink van die heelal – of eintlik, God se hele skepping (sigbaar en onsigbaar). Dit gaan oor hoe pas alles in die skepping inmekaar: Ruimte, tyd, mense, diere, plekke, engele, demone, hemel, hel, ensovoorts. Ek wil hier argumenteer dat ‘n Skriftuurlike verstaan van die frase “ter helle neergedaal het” ‘n aspek is van ‘n Bybelse kosmologie wat ons nie moet prysgee nie.

Om dit te doen sal ons moet stilstaan by ‘n paar sake:

  • Ons sal moet kyk na die Apostoliese Geloofsbelydenis self. Wat presies is dit, en watter soort gesag het dit oor Christene?
  • Dan sal ons ook kyk na die verskillende maniere hoe mens die woord “hel” in die Apostoliese Geloofsbelydenis kan verstaan.
  • Ons sal ook moet kyk na die immer aanwesige vraag oor die ligging van die hel asook die ligging van die doderyk.
  • Dan sal ons kyk na die Skriftuurlike fondasie om hierdie frase in die Apostoliese Geloofsbelydenis te behou.
  • Laastens sal ons ‘n paar lyne trek om te kyk wat die invloed van hierdie stukkie dogma is op ons kosmologie.

‘n Laaste opmerking ter inleiding: Die frase “en ter helle neergedaal het” kom ook voor in die Geloofsbelydenis van Athanasius. My basiese vertrekpunt is dat dit daar net so geldig is as in die Apostoliese Geloofsbelydenis. Ek sal dit dus nie afsonderlik bespreek vir die Geloofsbelydenis van Athanasius nie. As dit hoort in die Apostoliese Geloofsbelydenis dan hoort dit tog sekerlik ook in die Geloofsbelydenis van Athanasius.

2. Die Apostoliese Belydenis

Die Apostoliese Geloofsbelydenis (wat soms ook die 12 Artikels genoem word) is een van die drie ekumeniese belydenisskrifte. Basies beteken dit dat ons hierdie drie belydenisskrifte met meeste ander Christene deel. Om eerlik te wees moet ons wel erken dat die Oosters-Ortodokse Christene formeel slegs die Geloofsbelydenis van Nicea met ons deel (Fairbairn & Reeves, 2019:124), maar die res van die Kerk van Christus bely saam met ons ook die Apostoliese Geloofsbelydenis en die Geloofsbelydenis van Athanasius.

Die Apostoliese Geloofsbelydenis is dus ‘n gewigtige dokument. Dit is nie sommer iets kleins nie. Dit is nie iets wat ons sommer oor ‘n koppie koffie of ‘n braaivleisvuur kan verander nie. Dit het ‘n soort gewigtigheid wat ons ander belydenisskrifte (soos die Heidelbergse Kategismus, die Dordse Leerreëls en die Nederlandse Geloofsbelydenis) nie het nie. Hierdie belydenis sê nie vir jou wie is Gereformeerd nie. Dit sê vir jou wie is ‘n Christen. Selfs die Heidelbergse Kategismus erken dit wanneer dit sê dat ‘n ware geloof opgesom en saamgevat kan word met die woorde van die Apostoliese Geloofsbelydenis (HK Sondag 7).

Hierdie belydenis het egter nie uit die lug geval nie, en hy het al deur die geskiedenis klein veranderings ondergaan. Die vroegste weergawes van die Apostoliese Geloofsbelydenis kom uit die 2de eeu n.C. Dit was gebruik as ‘n soort formule wat iemand moes voordra by die doop van nuwe bekeerdes – ‘n basiese belydenis van wat jy glo. Hierdie doop-formule is nie woordeliks dieselfde as die Apostoliese Geloofsbelydenis soos ons dit vandag gebruik nie en word soms deur geleerdes die Ou Belydenis van Rome genoem, omdat die vroegste weergawes daarvan in Rome gevind word (Fairbairn & Reeves, 2019:109). Dit was ook nie die enigste doop-formule nie, ander doop-formules wat in inhoud baie soortgelyk was is ook gebruik, en hulle het mekaar soms op plekke aangevul. Die vroegste weergawe van die Apostoliese Geloofsbelydenis soos ons dit vandag ken kom uit die 8ste eeu n.C. Omdat dit van vroeg af reeds as doop-formule gebruik is, het dit ook van vroeg af reeds ‘n informele gesaghebbende aard. In die 9de eeu het die Westerse kerk, op aanvraag van Karel die Grote, uiteindelik amptelik erken wat lankal reeds die praktyk was: Dat hierdie belydenis ‘n basiese opsomming is van die Christelike geloof (Fairbairn & Reeves, 2019:111). Sedertdien aanvaar ons dit as een van ons ekumeniese belydenisskrifte.

Die feit dat die Apostoliese Geloofsbelydenis reeds min of meer 7 eeue lank in gebruik was in die Westerse kerk voor dit finaal afgerond en amptelik vasgestel is, gee hierdie belydenis ‘n soort speelbaarheid wat die Geloofsbelydenis van Nicea en die Geloofsbelydenis van Athanasius nie het nie. Wat daarmee bedoel word is dat daar voor die afronding in die 9de eeu bietjie variasie was – daar was weergawes wat op klein plekke verskil het – en dit is nie die geval met die ander twee ekumeniese belydenisskrifte nie. Een van die mees berugte verskille is juis die frase waarby ons stilstaan in hierdie artikel: Die frase wat sê dat Jesus “ter helle neergedaal het.” (Fairbairn & Reeves, 2019:120).

Die Latynse frase, “descendit ad inferna” (wat ons vertaal met ter helle neergedaal het) kom die eerste keer voor in ‘n weergawe van die Apostoliese Geloofsbelydenis wat neergepen word deur Rufinus, teen die einde van die 4de eeu n.C (Grudem, 2020:727). Daarna kom dit eers weer voor teen die middel van die 7de eeu. Grudem (2020:727) argumenteer dat Rufinus self die frase net verstaan asof dit sê dat Christus begrawe is (in die sin dat Hy neergedaal het na die graf). Hy baseer dit op Schaff se beoordeling van Rufinus se standpunt (Grudem, 2020:727, voetnoot 41). Fairbairn en Reeves (2019:120) haal egter vir Rufinus aan wat verder argumenteer dat Christus moes neerdaal na die hel (of die doderyk) om vandaar die siele terug te bring van hulle wat daar gevange was. Fairbairn en Reeves (2019:121) konkludeer dan dat Rufinus wel geglo het dat Jesus letterlik na die hel neergedaal het. Hulle wys ook uit dat, alhoewel hierdie frase nie voorkom in enige weergawes van die Apostoliese Geloofsbelydenis voor Rufinus se weergawe nie, dat dit tog waarskynlik ‘n baie meer antieke oorsprong het uit vroeër Oosters-Christelike doop-formules waar dit wel voorgekom het (Fairbairn & Reeves, 2019:120-121). Hoewel Grudem (2020:728) dus vra of hierdie frase in die Apostoliese Geloofsbelydenis enigsins apostolies genoem kan word, moet ons konkludeer dat dit histories gesproke ‘n regmatige plek het in die Apostoliese Geloofsbelydenis. Laastens moet ons ook onthou dat die apostoliese deel van die Apostoliese Geloofsbelydenis nie soseer te doen het met die oudheid daarvan nie maar eerder met die feit dat dit akkuraat weergee wat die apostels geleer het.

Daar is iets wat ons moet onthou wanneer ons besig is met die Apostoliese Geloofsbelydenis: Hierdie belydenis is wel baie gewigtig, maar dit is nog ondergeskik aan die Skrif (Grudem, 2020:725, voetnoot 39). Hoeveel respek ons ook al het vir die antieke en ekumeniese karakter van hierdie belydenis, moet ons vir Grudem toegee dat dit deur gelowiges verwerp moet word as daar geen Skriftuurlike fondasie voor is nie. In die res van hierdie artikel wil ek egter argumenteer dat daar wel ‘n goeie Skriftuurlike fondasie vir hierdie frase is.

3. Hel en doderyk

Die algemene idee van die hel in ons kultuur is nogal lagwekkend: ‘n Warm plek met ‘n kokende pot en ‘n duiwel met ‘n drie-tand vurk. Die Skriftuurlike idee is wel bietjie anders. Maar die Skrif praat ook van twee verskillende soorte hel – of eintlik, die Skrif praat oor die hel en ook oor ‘n ander plek, wat baie keer in populêre Christelike gesprekke aan die hel gelykgestel word. Ek wil egter argumenteer dat ons hierdie twee plekke (of dinge) streng van mekaar moet onderskei.

1. Die hel is die plek waar God sy toorn uitgiet oor sondaars. Dit is van hierdie plek waarvan ons lees in Openbaring 20:7-15 as “die poel van vuur” of “die tweede dood.” Die Griekse woord wat dikwels gebruik word om hierdie plek te beskryf is gehenna (“γέεννα”). ‘n Voorbeeld waar Jesus van hierdie plek praat is in Mattheus 5:22: “Maar Ek sê vir julle dat elkeen wat vir sy broeder sonder rede kwaad is, verantwoording moet doen voor die gereg; en elkeen wat vir sy broeder sê: Raka! moet verantwoording doen voor die Groot Raad; en elkeen wat sê: Jou dwaas! moet verantwoording doen in die helse (γέεννα) vuur.” Uit Openbaring 20:10-15 is dit duidelik dat mense eers ná die groot oordeel, aan die einde van die geskiedenis, in hierdie plek gegooi gaan word. Die simbool wat die Skrif heeltyd aan hierdie plek koppel is vuur.

2. Die doderyk is die plek waar die siele van gestorwe mense bly tot die wederkoms. In die Ou Verbond was gelowiges en ongelowiges se siele in hierdie plek. Na Jesus se kruisiging is dit net die siele van ongelowiges wat daar gehou word tot die groot oordeel. Dit is van hierdie plek waarvan ons lees in Openbaring 20:13,14 as “die doderyk.” Die Griekse woord wat dikwels gebruik word om hierdie plek te beskryf is hades (“ᾅδης”). Die Hebreeuse woord wat dikwels gebruik word om hierdie plek te beskryf is sheol (“שְׁאֹל”). Die Bybel praat baie van hierdie plek as die plek waar gestorwe mense verkeer. ‘n Voorbeeld is Psalm 49:15: “Soos skape word hulle bestem vir die doderyk (שְׁאֹל); die dood is hulle herder, en die opregtes heers oor hulle in die môre; en hulle gestalte is daar vir die doderyk (שְׁאֹל) om te verteer, sodat daarvoor geen woning meer is nie.” Nog ‘n voorbeeld is Openbaring 20:13-14: “En die see het die dode gegee wat daarin was, en die dood en die doderyk (ᾅδης) het die dode gegee wat daarin was; en hulle is geoordeel, elkeen volgens sy werke. En die dood en die doderyk (ᾅδης) is in die poel van vuur gewerp. Dit is die tweede dood.” Hoewel die doderyk uit gedeeltes soos Psalm 49 (onder andere) duidelik nie ‘n piekniek is nie, moet ons wel raaksien dat God dit nie gebruik vir dieselfde doel as die hel nie. Sondes word nie daar gestraf nie. Simbole wat die Skrif gereeld aan hierdie plek koppel is die see en die dieptes van die aarde.

Openbaring 20:7-15 is baie belangrik in ons verstaan van hierdie twee plekke. Daarin sien ons dat dit twee verskillende plekke is, juis in die feit dat die doderyk (sheol/hades) in die hel (gehenna) gewerp word. Ons moet hierdie twee plekke dus nie met mekaar verwar, of aan mekaar gelykstel nie.

Ons moet egter onthou dat baie van die gedeeltes in die Skrif wat ons oor hierdie plekke leer gebruik maak van simboliese taal. Baie gedeeltes is byvoorbeeld gedigte (soos die Psalms) of dit is apokaliptiese literatuur (soos Openbaring). Ons moet versigtig wees om dit nie te letterlik op te neem nie. Maar nogtans moet ons uit die Skrif ten minste uitwys dat hierdie plekke werklik bestaan (die Skrif hanteer dit deurgaans as werklike plekke) en ook dat dit nie dieselfde plek is nie.

Dit is op hierdie punt waar Christene wat graag die frase “ter helle neergedaal het” wil behou voor ‘n moeilike keuse te staan kom. Watter een van hierdie twee plekke word bedoel met die woord “hel” in die Apostoliese Geloofsbelydenis? Die oorspronklike bedoeling van “inferna” (die Latynse woord vir hel in die belydenis) het heel waarskynlik meer aangesluit by die idee van die doderyk as by die idee van die hel as die plek waar God sondes vergeld (Fairbairn & Reeves, 2019:121-122; Renihan, 2022:Internet). Later het die fokus van die Weste sterker begin val op die hel as die plek waar God sondaars straf vir hul misdade en dit het die standaard verstaan van die frase geword, veral onder Protestantse Christene (Fairbairn & Reeves, 2019:122). Calvyn plaas die fokus van Christus se neerdaling na die hel by hierdie interpretasie wat sterker fokus op Christus se lyding aan die kruis (Renihan, 2022:Internet). Dit is ook hoe die Heidelbergse Kategismus hierdie frase uitlê (HK Sondag 16) en dit is juis hierdie algemene verstaan wat Grudem (2020:725-728) laat argumenteer dat die frase misleidend is vir meeste Christene.

Die feit dat die frase “en ter helle neergedaal het” deur die geskiedenis (en deur verskillende teologiese tradisies) op hierdie verskillende maniere geïnterpreteer was, maak meeste hedendaagse debatte oor hierdie frase nogal ingewikkeld. Mense praat maklik by mekaar verby. Ons moet nugter, eerlik en nederig omgaan met die geskiedenis. Ons kan gerus meer speelruimte gee vir mekaar oor hierdie onderwerp. Tog wil ek argumenteer dat beide interpretasies van die woord “hel” Skriftuurlik begrond kan word. Maar voor ons daarby uitkom is dit belangrik om eers iets te sê oor die ligging van die hel en die doderyk.

4. Die ligging van die hel en die doderyk

Dit is belangrik vir ons om te besin oor die ligging van die hel en die doderyk, want ons verstaan daarvan moet op ‘n manier versoen kan word met die kruisgebeure: As Jesus “ter helle neergedaal het,” wanneer het dit plaasgevind? Sy liggaam was immers aan die kruis – daarna in die graf. En sy siel was by die liggaam totdat Hy gesterf het en dieselfde aand nog in die Paradys (Luk. 23:43). So waar en wanneer, presies, was Hy dan in die hel – of in die doderyk? Ons antwoord op hierdie vraag hang grootliks af van ons verstaan van die ligging van die hel en die doderyk.

Waar presies die hel en die doderyk is, is ‘n moeilike vraag om te antwoord. Dit is nie moeilik omdat die Skrif onduidelik is daaroor nie. Maar dit is wel moeilik omdat die Skrif baie keer simbolies oor dinge praat – veral dinge soos hierdie.

Wanneer dit kom by die doderyk – die plek waar die siele van gestorwe mense verkeer – dan praat die Bybel heeltyd van dit as in die binneste van die aarde. ‘n Voorbeeld is Psalm 63:10: “Maar húlle wat soek om my lewe te verderwe, hulle sal kom in die onderste plekke van die aarde.” Nog ‘n voorbeeld is Numeri 16:31-33 wat vertel hoe Datan en Abíram deur die aarde ingesluk is: “En toe [Moses] al hierdie woorde klaar gespreek het, skeur die grond wat onder hulle was, en die aarde het sy mond oopgemaak en hulle verslind saam met hul huisgesinne en al die mense wat aan Korag behoort het en al die goed. So het hulle dan met alles wat hulle s’n was, lewendig na die doderyk afgedaal; en die aarde het hulle oordek, en hulle het omgekom uit die vergadering.” Jesus gebruik dieselfde soort taal: “Want soos Jona drie dae en drie nagte in die buik van die groot vis was, só sal die Seun van die mens drie dae en drie nagte in die hart van die aarde wees.” (Matt. 12:40). Dit is moeilik om die verband te mis tussen hierdie tekste en Genesis 3:19: “jy [sal] terugkeer na die aarde, want daaruit is jy geneem. Want stof is jy, en tot stof sal jy terugkeer.” Dit is ook moeilik om die simboliese verband tussen die doderyk in die binneste van die aarde en ‘n begrafnis te mis: Wanneer iemand begrawe word (selfs in ‘n spelonk, soos die gewoonte was in die tyd van die Bybel) dan kan mens fisies sien hoe sy liggaam na die binneste van die aarde neerdaal.

Alles van dit is egter waarskynlik simboliese taal. Ek twyfel of daar enige Christene is, in die moderne wetenskaplike era, wat ernstig glo dat die fisiese ligging van die doderyk so ‘n paar kilometers onder ons voete lê. Ons moet baie eerder raaksien dat alles in God se skepping onvermybaar simbolies is, en die aarde is geen uitsondering nie. Waar die siele van afgestorwenes verkeer weet ek nie, maar net soos ‘n siel nie fisies is nie glo ek ook die herberg van die siele is nie geografies nie. Dit is sover as wat ek met sekerheid hieroor ‘n standpunt kan inneem.

Wanneer dit kom by die hel, dan sien ons dat die Skrif heelwat minder sê oor waar dit is. Uit verskeie Skrifgedeeltes wat dit hanteer as ‘n werklike plek moet ons aflei dat dit wel ‘n werklike plek is, maar dit is nie die soort plek wat jy op Google Maps gaan vind nie. Die Skrif praat soms van dit as “die buitenste duisternis” (Matt. 8:12, ) – maar dit skep meer die indruk van verwerping as enigiets anders: As dit enigsins op ‘n plek dui, dan gaan dit daaroor dat die hel buitekant die hemel is: Oftewel, die plek waar ongelowiges gestraf gaan word vir hul sondes, is verwyder van die plek waar God vir ‘n ewigheid met sy volk gaan wandel in volmaakte, heerlike vrede. Maar, weereens, dit is moeilik om hieruit toepassings te maak in ons 3-D verstaan van ruimte. Waar presies is die hel vandag? Bestaan die hel vandag alreeds? Die Skrif gee geen duidelike antwoorde op hierdie vrae nie.

Wat ons dus van hierdie plekke moet glo, is dat alhoewel dit werklike plekke is (die Skrif hanteer dit as werklike plekke) is die ligging daarvan nie dieselfde as die ligging van ander dinge in ons 3-D verwysingsraamwerk nie. Die Skrif praat van dit as werklike plekke, maar ons moet simboliek raaksien waar dit deur die HERE gebruik word.

5. So, moet ons dit glo en bely?

Uiteindelik kom ons nou by die punt waar die tekkie die teer tref: Moet die frase “en ter helle neergedaal het” in die Apostoliese Geloofsbelydenis bly? Kort antwoord: Ja.

Wat die lang antwoord betref, kom ons kom terug na die twee verskillende interpretasies van die woord “hel” in die Apostoliese Geloofsbelydenis: Die vroeë kerk het “inferna” (hel) waarskynlik verstaan in die rigting van die doderyk in die Skrif. Maar die latere interpretasie (wat ook die tradisionele Protestantse interpretasie is), verstaan dit meer in die rigting van die hel – oftewel, die plek waar God sondaars se sonde straf. Soos reeds gemeld reken ek altwee interpretasies kan Skriftuurlik begrond word: Jesus was beide in die plek waar God se toorn oor sondes vergeld word en in die plek waar die siele van gestorwe mense verkeer. Ek sien dus geen rede om hierdie frase uit die Apostoliese Geloofsbelydenis te verwyder nie.

Jesus was in die hel – as mens reg verstaan wat die hel is en wat dit beteken. Dit is natuurlik iets wat ons begrip heeltemal te bowe gaan. Ons kan nie eens begin om te verstaan wat Hy deurgemaak het nie. In Mattheus 27:45 lees ons dat daar duisternis oor die aarde gekom het vir 3 ure lank, tydens Jesus se kruisiging. Aan die einde van die duisternis, dan roep Jesus uit: “Eli, Eli, lama sabagtáni?” wat beteken “My God, my God, waarom het U My verlaat?” (Matt. 27:46). Dit is die volle helse toorn en woede van God wat daar oor Hom uitgegiet word. Na dit sterf Hy (Matt. 27:50) en dan skeur die voorhangsel van die tempel (Matt. 27:51). Wat daardeur gesimboliseer word is dat die prys vir die sondes betaal is (Heb. 10:19-20): Daar is nou nie meer ‘n skeiding tussen die gewone deel van die tempel en die heilige, of tussen die heilige en die allerheiligste nie. Die offer is gebring: Die sondes is vergeld: Iemand was in die hel.

Jesus was egter ook in die doderyk. Nadat Hy die offer gebring het daal Hy as Oorwinnaar na die doderyk toe neer om die siele van die gelowiges wat gesterf het in die Ou Verbond saam met Hom op te neem na die hemel (Renihan, 2022:Internet). Hierdie oorwinning van Christus oor die doderyk word gesimboliseer met die kruisgebeure, want ons lees wanneer Hy sterf: “en die grafte het oopgegaan en baie liggame van die ontslape heiliges het opgestaan. En ná sy opstanding het hulle uit die grafte uitgegaan en in die heilige stad ingekom en aan baie verskyn.” Jesus se neerdaling na die doderyk word ook voorspel in Psalm 16:10: “U sal my siel aan die doderyk (sheol) nie oorgee nie; U sal nie toelaat dat u gunsgenoot verderwing sien nie.” Op Pinkster, staan Petrus op en verklaar dat hierdie Psalm in Christus vervul is: “Hom het God opgewek, nadat Hy die smarte van die dood ontbind het, omdat dit onmoontlik was dat Hy daardeur vasgehou sou word. Want Dawid sê van Hom: …U sal my siel nie aan die doderyk oorlaat of u Heilige oorgee om verderwing te sien nie” (Hand. 2:24-27). Die kriptiese woorde van 1 Petrus 3:19 kan ook moontlik verwys na Jesus se neerdaling na die doderyk, om sy oorwinning te verkondig aan “die geeste in die gevangenis.”

Daar is dus in die Skrif ‘n fondasie om albei interpretasies te volg in ons verstaan van die Apostoliese Geloofsbelydenis. Jesus was beide in die hel en in die doderyk. Dit is verstaanbaar dat sommiges soos Grudem voel dat hierdie deel van die geloofsbelydenis verwarrend is. Maar dit kan nie onskriftuurlik genoem word nie – maak nie saak watse interpretasie mens volg nie. Daar kan en moet besin word oor hoe om hierdie belydenis te verstaan. Maar wanneer ons sover wil gaan om hierdie deel van die belydenis te verwyder, dan gaan ons te ver.

6. Konklusie: Tot ‘n Bybelse kosmologie

Laastens moet ons egter stilstaan by die vraag: Watse interpretasie behoort ons te volg? Ons het in hierdie artikel stilgestaan by twee interpretasies van die woord “hel” in die Apostoliese Geloofsbelydenis:

  1. Die hel kan verwys na die plek waar God sy toorn uitgiet oor sondaars.
  2. Die hel kan verwys na die doderyk – die plek waar die siele van mense gehou word tot die oordeelsdag.

Renihan (2022:Internet) argumenteer egter baie oortuigend vir die tradisionele verstaan: Hoe waar en belangrik Christus se plaasvervangende soenverdienste ook al is, die oorspronklike bedoeling van die frase is dat Jesus ná sy dood en lyding neergedaal het na die doderyk (sheol/hades) om daar sy oorwinning te proklameer en die siele van die Ou Testamentiese gelowiges te bevry. Fairbairn en Reeves (2019:122) merk ook tereg op dat die tradisionele verstaan van die frase “en ter helle neergedaal het” werd is om vandag nog ernstig opgeneem te word.

Ons is ver daarvan af om hierdie saak uit te sorteer – en mens sal nooit in een kort artikel soos hierdie al die relevante argumente kan beoordeel vir hoe om hierdie kontroversiële frase te verstaan nie. Maar ons moet vra: Sit daar nie dalk iets in die tradisionele interpretasie nie? Sal dit nie dalk lonend wees vir ons, in Gereformeerde kringe, om meer gewig daaraan te gee as wat tans die geval is nie? Kan dit dalk selfs die primêre manier wees vir ons om hierdie frase te interpreteer?

As ons meer gewig begin voeg aan hierdie tradisionele interpretasie, dan sal dit ‘n effek hê op ons kosmologie. Dit is ver buite die strekking van hierdie artikel om volledig aandag te gee aan hierdie saak. Maar ten minste twee aspekte van ‘n Bybelse kosmologie kan beter tot hul reg kom as ons die Apostoliese Geloofsbelydenis se frase “en ter helle neergedaal het” begin verstaan as ‘n verwysing na die doderyk (sheol/hades) eerder as die hel (gehenna).

Eerstens, ‘n tradisionele verstaan van hierdie frase sal Christus se oorwinning oor elke aspek van die bose in die kosmos beter tot sy reg laat kom. Dit is immers die groot fokus van die tradisionele verstaan, en dit is ‘n fokus wat ons nie moet verloor nie. Ja, die kruisgebeure was ‘n offer – dit was priesterlik – maar dit was ook ‘n oorwinning – dit was koninklik. Ons moet Christus se werk as Koning, Priester en Profeet tot hul reg laat kom. En as ons eerlik is, as Gereformeerdes, dan laat ons soms Christus se oorwinnende koningskap en sy koninklike oorwinning afwater tot iets minder as wat dit is. Fairbairn en Reeves (2019:122) vra tereg: “Do we not want to affirm that victory was a significant part of what Christ was accomplishing through his death and ressurection?” As ons egter onthou dat die vroeë kerk hierdie frase in die Apostoliese Geloofsbelydenis verstaan het as Christus se triomferende oorwinning oor al die magte van die doderyk, dan begin ons kom tot ‘n meer Skriftuurlike waardering van sy oorwinning. Daar is ‘n verandering in die kosmos wanneer die Lewende Een sterf en daardeur lewe gee aan die dooies. Dan verstaan ons hoekom Jesus sê: “Op hierdie rots sal Ek my gemeente bou, en die poorte van die doderyk (ᾅδης) sal dit nie oorweldig nie.” (Matt. 16:18). Die poorte van die doderyk sal die kerk nie oorweldig nie, want die poorte van die doderyk het haar Koning nie oorweldig nie. Hy het oorwin: Die doderyk is nou oopgebreek. Voorheen was dit daar vir die siele van gelowiges en ongelowiges, maar met sy kruisiging het dit verander: Die grafte het oopgegaan. Die doderyk is in beginsel oorwin. En omdat die doderyk ‘n werklike plek is in die kosmos, het hierdie oorwinning ‘n werklike effek op ons kosmologie.

Tweedens, ‘n tradisionele verstaan van hierdie frase sal Bybelse simboliek in die skepping beter tot sy reg laat kom. Ons word meer beïnvloed deur die naturalistiese wêreldbeskouing wat aan die orde van die dag is, as wat ons graag wil erken. Een van die areas waarin dit beslis waar is, is in ons verstaan van die onvermybare simboliese aard van dinge in God se skepping. Lewis (1952:Elektronies) beeld dit baie goed uit in die storieboek, The Voyage of the Dawn Treader, wanneer ‘n ster aan die kinders verskyn – en siedaar, dit is ‘n lewende mens: ‘n Ou man met die naam Ramandu! Een van die kinders sê dan vir hom: “In our world, a star is a huge ball of flaming gas.” Ramandu antwoord hom dan: “Even in your world, my son, that is not what a star is, but only what it is made of.” In hierdie kriptiese aanhaling wou Lewis ons iets leer oor die inherente simboliese aard van baie dinge in God se skepping. Ja, sterre is ‘n radioaktiewe reaksie en alles van dit – maar in die Skrif sien ons dat sterre ook veel meer as dit is: Sterre is engele – of ten minste, sterre is simboliese heenwysings na engele (Openb. 12:4)! God se kosmos – sy skepping – bestaan nie net in ‘n vakuum soos dit is nie: Dit het ook ‘n inherente simboliese kant. Dit wys heen na ‘n dieper werklikheid. As die Psalmis skryf “Die hemele vertel die eer van God, en die uitspansel verkondig die werk van sy hande” (Ps. 19:2) dan is dit ‘n werklikheid. Die hemele – ja, die ganse skepping – is ‘n boek wat gelees moet word sodat God beter geken kan word. Soos woorde in ‘n boek ons aandag weglei na die storie wat dit vertel, so moet die fisiese woorde van die skeppingsboek (die rotse, die sterre, die grond, die bome, die watervalle) ons laat raaksien dat daar ‘n dieper werklikheid is. Die skepping is inherent simbolies: Ons erken dit, maar ons dink nie baie aan die betekenis daarvan nie. En hierdie frase in die Apostoliese Geloofsbelydenis wil ons daaraan herinner. Die diep binneste van die aarde – daar waar liggame in afsak as ons dit begrawe – daar is die doderyk. Nie letterlik nie: Maar simbolies. Die binneste van die aarde is ‘n simboliese heenwysing na die doderyk. Soos die sterrehemel ‘n simboliese heenwysing is na die plek waar gelowiges nou saam met God is, so is die binneste van die aarde ‘n simboliese heenwysing na die plek waar ongelowige siele gehou word tot die dag van oordeel.

Die debat oor wat om met die frase “ter helle neergedaal het” te maak is nog lank nie uitgesorteer nie. Dit is beslis ‘n kontroversiële punt. Maar hierdie artikel probeer om ten minste breedweg aan te dui dat dit nie iets is wat ons moet sien as droog en teoreties nie. Dit is uiters relevant, want dit kleur ons verstaan van die werklikheid in. Die heilige, algemene, Christelike kerk van ons Here Jesus Christus het nodig om hierdie frase verder te bespreek en verder oor die interpretasie te besin, want hier lê diep skatte verborge wat ons nog nie eens begin het om op te diep nie.

7. Bibliografie

  • Bybel. 1933/53. Verwysing: Boek Hoofstuk:Vers.
  • Fairbairn, D. & Reeves, R.M. 2019. The Story of Creeds and Confessions: Tracing the Development of the Christian Faith. Michigan: BakerAcademic.
  • Grudem, 2020. Systematic Theology: An Introduction to Biblical Doctrine. 2Nd edition. London: Inter-Varsity Press.
  • Heidelbergse Kategismus. APK weergawe. Verwysing: HK Sondag.
  • Lewis, C.S. 1952. The Voyage of the Dawn Treader. UK: Geofrey Bles.
  • Renihan, S. 2022. Episode 87: The Doctrine Of The Descent Of Christ (Part 1): An Argument From Scripture With Samuel Renihan. Podgooi episode: Theology in Particular. Beskikbaar by: https://podcasts.apple.com/us/podcast/theology-in-particular/id1469449188?i=1000607107543 [Geluister 28 September 2023].

Sound of freedom film

Ons het vanaand Sound of Freedom gaan kyk… Ek moes hier en daar versigtig ‘n traan wegvee sonder dat my vrou dit sien. Ek moet sê dit is een van die beste films wat ek nog gesien het. Dit is in dieselfde kategorie as The Patriot, Unplanned en Brave Hart.

Ek dink dit is gepas dat Hollywood dit nie wou aanraak nie. Dit vertel ons meer van wie en wat Hollywood is. Ek soek bietjie op oor die film en sien toe dat Mel Gibson dit vervaardig het en dat dit eintlik ‘n ware verhaal is. Mel Gibson is ‘n Christen gelowige. Dit maak dan sin dat die Woke Media negatiewe resensies gee, want hulle is anti-Christelik. Vir hulle is die temas van Geloof in God verbode. Ook is positiwiteit oor ‘n vader en moeder en hul kinders onaanvaarbaar. Uitsprake soos “God’s children are not for sale” is tabo. Woke media vind nie hul gunstelinge in hierdie film nie: geen gevloek, ge-egbreuk, gehoereer en skewe LGBT+ temas nie.

Dit is dieselfde Hollywood wat nie mal gaan oor Ebstein se misdade met sy kindersekslawe nie. Die media wat nie aandring daarop dat Ebstein se kliëntelys bekend gemaak word nie. Ons weet dat establishment figure soos Clinton en die VK koning se broer Ebstein se eilande besoek het… wie was die res? Watter ander politici en leiersfigure was ook betrokke?

Dit is nogal lagwekkend dat een liberale SA nuusgroep sê dat dit ‘n “boring” film is en “its extreme and inaccurate portrayal of human trafficking.” Vir hierdie nuusgroep is die ware verhaal extreme en inaccurate… seker ook nie snaaks dat hulle nêrens noem dat die film oor werklike gebeure is nie.

Ek het die film realisties, spannend en inspirerend gevind. Ek kan die film aanbeveel…

Meer oor die hoofkarakter in werklike lewe: https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tim_Ballard

Live not by Lies

Boekopsomming deur FA v Deventer van Rod Dreher se boek met dieselfde titel.

Almal het gedink dat die einde van diktature en onderdrukking

Alexandr Solzhenitsyn aangebreek het na die ontbinding van die Sowjet Unie op 25 Desember 1991. Maar in 2015 ontvang Rod Dreher ’n angstige oproep van ’n mediese dokter (Dr. John Schirger) wat vertel dat sy Tseggoslowaakse moeder hom sy hele lewe gewaarsku het teen die gevare van diktature. Die dokter was bekommerd dat die Weste besig is om in ’n diktatuur te verander. Rod het sederdien verskye onderhoude gevoer met emigrante van voormalige Oosbloklande wat gevlug het van Kommunistiese diktature. Hulle uitsprake was altyd dieselfde: “Die VSA en Weste is besig om na ’n diktatuur te beweeg”. Rod Dreyer het die boek Live not by Lies geskryf na hierdie onderhoude en het die titel gebaseer op Alexandr Solzhenitsyn se geskrif met dieselfde titel. Dit is daarom ook nie verbasend dat Alexandr Solzhenitsyn se seun (Ignat) ’n aanbeveling vir hierdie boek geskryf het nie.

Alexandr Solzhenitsyn

Alexandr was die Sowjet kritikus wat uit sy Russiese vaderland verban is, nadat hy tien jaar in konsentrasiekampe deurgebring het en verskeie werke geskryf het wat krities was oor Kommunisme. Die laaste strooi was sy opstel “Live not by Lies”. Hierin daag Solzhenitsyn die idee uit dat die Sowjet Totalitêre Stelsel so magtig is dat gewone mans en vroue dit nie kan verander nie. Hy sê dat die voortbestaan van die totalitêre stelsel op die fondament staan dat mense nie die leuens waarop dit gebou is, nie kan uitdaag nie. Hy sê dit is nonsens: Moet nooit bewustelik leuens ondersteun nie! Jy kan dalk nie die moed hê om in die openbaar te sê wat jy glo nie, maar jy kan ten minste bevestig wat jy nie glo nie.

Rod Dreyer is die redakteur van The American Conservative. Hy is ’n Amerikaner, is getroud met Julie en hulle het drie kinders. Rod het ook die boek The Benedict Option geskryf waarin hy pleit dat Christene afsonderlike konfederale gemeenskappe (soorgelyk aan Trinity Presbyterian Church in Charlottesville) skep, los van die huidige Sekulêre samelewing om sodoende die Westerse beskawing te behou – veral t.o.v. “sex, mariage and gender”. Hierdie opsie is vernoem na Benedict van Nursia (480 – 547 nC) wat na die val van Rome (476 nC) juis sulke afsonderlike gedesentraliseerde gemeenskappe bevorder het.

Benedict van Nursia

Live not by Lies bestaan uit die volgende dele:

  • Inleiding
  • Verstaan van Sagte Totalitarisme
    • Kolaković die profeet
    • Ons voor totalitêre kultuur
    • Progressiwiteit as godsdiens
    • Kapitalisme as “Woke and Watchful”
  • Hoe om in waarheid te lewe (How to Live in Truth)
    • Koester die waarheid bo alles
    • Ontwikkel en bewaar kulturele geheue
    • Gesinne is weerstandselle
    • Godsdiens is die fondament van weerstand
    • Staan in solidariteit
    • Die geskenk van lyding
  • Gevolgtrekking : Lewe nie volgens leuens nie

Een van die mense waarmee Rod ’n onderhoud gevoer het, het opgemerk:

“I was born and raised in the Soviet Union, and I’m frankly stunned by how similar some of these developments are to the way Soviet propaganda operated”1

Die ou vorm van totalitarisme het ’n visie gehad hoe die wêreld moet lyk en dit het vereis dat die Christendom uitgewis moet word. Die nuwer sagter vorm van totalitarisme vereis dit ook, maar ons is tans onbekwaam om hierdie baie meer skelm vorm teen te staan2.

Die Weste het post-Christen geword en die groot meerderheid van hulle wat na die 1980’s gebore is verwerp godsdiens en geloof. Dit beteken dat hulle Christene sal teenstaan as ons ons beginsels soos tradisionele gesin, manlik en vroulike rolle en die heiligheid van die lewe wil verdedig. Meer nog sal hierdie nuwe goddelose geslag nie eens verstaan hoekom hulle eerder hierdie “afwykende standpunte” moet verdra nie3.

In die Sowjet Era het die totalitarisme vereis dat jy die Kommunistiese Party moet liefhê en dit is deur die staat afgedwing. Vandag se totalitarisme is ’n stel progressiewe oortuigings. Baie hiervan is teenstrydig met die Christelike geloof. Vandag se totalitarisme dwing gehoorsaamheid af deur die elites wat openbaringe mening vorm en privaat korporatiewe instellings [dink hier aan Youtube, Facebook, Instagram, Twitter, CNN, MSCN ens]. Hulle beheer ons lewens deur tegnologie baie meer as wat ons sal wil erken4.

Ons hedendaagse kultus van “social justice” (Social Justice Warriors of te wel SJW) identifiseer spesifieke sosiale groepe as die verdrukkers (die swart skape) en skree vir hul onderdrukking om sodoende geregtigheid te laat seëvier teenoor die verdruktes, die verontregtes. Hierdie SJW het begin as liberales wat ’n erbarming het vir die verontregtes, maar eindig op as mense wat outentieke liberalisme verwerp en lyk baie soos Bolshevisme — soos die Sowjet vorm van Kommunisme oorspronklik genoem is.

René Girard het profeties gewaarsku: “The current process of spiritual demagoguery and rhetorical overkill has transformed the concern for victims into a totalitarian command and a permanent inquisition.”5

M.a.w. die mense wat Kommunistiese verdrukking oorleef het agter die Ystergordyn waarsku ons teen hierdie nuwer totalitarisme wat liberalisme omvorm in ’n sagter terapeutiese vorm van totalitarisme6.

Dit is nie Orwell se 1984 vorm van totalitarisme waarheen die Weste besig om te beweeg nie, maar eerder Aldous Huxley se Brave New World. Soos wat James Poulos dit noem: “The Pink Police State: an informal arrangement in which people will surrender political rights in exchange for guarantees of personal pleasure.”

Die sagte totalitarisme wat ons vandag teister word soos volg beskryf: “Under the guise of ‘diversity’, ‘inclusivity’, ‘equality’, and egalitarian jargon, the Left creates powerful mechanism for controlling thought and discourse and marginalizes dissenters as evil7”

Rod maak dan die opmerking dat die Kulturele Rewolusie wat die Weste tans oorspoel baie meer radikaal is as die 1917 Sowjet Rewolusie:

“Cultural revolution of the West is far more radical than the 1917 Soviet Revolution because for the first time humankind is seeking to create a civilization based on the negation of any binding transcendent order. It purports to be setting individuals free to pursue hedonism and individualism (p12)… Christianity (and all other forms of religion) is devolving into a watery spirituality which could accommodate anything. In this culture the great sin is to stand in the way of the freedom of others to find happiness as they wish. This goes hand in hand with the sexual revolution, which, along with ethnic and gender identity politics, replaced the failed economic class struggle as the utopian focus of the post 1960s radical left. These cultural revolutionaries found an ally in advanced capitalism, which teaches that nothing should exist outside of the market mechanism and its sorting of value according to human desires (p13).

…

Christian resistance on a large scale to the anti-culture has been fruitless, and is likely to be for the foreseeable future. Why? Because the spirit of the therapeutic has conquered the churches as well — even those populated by Christians who identify as conservative. Relatively few contemporary Christians are prepared to suffer for the faith, because the therapeutic society that has formed them denies the purpose of suffering in the first place, and the idea of bearing pain for the sake of truth seems ridiculous (p13).”

In Owell se 1984 praat hy van “The [Communist] Party told you to reject the evidence of your eyes and ears [Newspeak]. It was their final, most essential command… Doublethink where one have to hold two contradictory beliefs in one’s mind simultaniously”.

In die Sowjet Unie het die brutale polisiestaat die party se wil, soos verwoord in Orwell se 1984, afgedwing. In vandag se sagte totalitêre diktatorskap is dit die media, akademici en korporatiewe maatskappye en instellings wat ons dwing om ons eie sintuie te ontken (Newspeak) en om teenstrydighede (Doublethink) te glo. Byvoorbeeld:

“Men have periods. The woman standing in front of you is to be called ‘he’. Diversity and inclusion means excluding those who object to ideological uniformity. Equity means treating persons unequally, regardless of their skills and achievements, to achieve an ideologically correct result.”8

Solzhenitsyn sê dat om nie volgens leuens te lewe nie beteken om9:

  • Nie enige iets te herhaal, te skryf, te bevestig of te versprei wat die waarheid verdraai nie.
  • Nie deel te neem aan ’n optog of betoging of gemeenskaplike aksie nie, behalwe as jy totaal oortuig is van die doelwit.
  • Nie deel te neem aan ’n vergadering waar die bespreking geforseerd is en jy nie die waarheid mag uitspreek nie.
  • Nie vir ’n kandidaat of voorstel te stem wat jy as twyfelagtig of onwaardig beskou nie.
  • Weg te stap van ’n byeenkoms sodra die spreker ’n leuen uiter, ideologiese nonsens kwytraak of blatante propaganda verkondig
  • Nie enige joernalisme ondersteun wat die onderliggende feite verdraai of wegsteek nie.

Om te kan verstaan hoekom dit vir ons vandag lyk of die Weste net eenvoudig verkrummel voor die aanslag van sagte totalitarisme kyk Rod Dreher na wat gebeur het in die Sowjet Unie en hoe dit gebeur het dat Rusland in 1917 Marxisme omarm het ten spyte daarvan dat Europese Marxiste van mening was dat Rusland baie ver weg was daarvan om ’n rewolusie te ondergaan10. Hy kyk ook na hoe Duitsland ingesluk is deur die Nasionale Sosialistiese Dikatatuur van die 1930’s en 1940’s en hoe Oos Europa na die Tweede Wêreld Oorlog (WO II) Kommunisties geword het.

Rod Dreyer wys op die volgende wat dit gunstig gemaak het vir totalitarisme11:

  • ’n Samelewing bestaande uit radikale individualisme waar geïsoleerde en lostaande individue nie betekenis buite hulself meer raaksien nie.
  • Die induiestorting van enige vetroue in Instellings en Hiërargieë
    Vir gewone Russe was hulle net eenvoudig moeg vir al die flaters van die Tsarregering en bereid om enige iets anders te probeer – veral iets soos Marxisme wat hemel op aarde beloof het na ’n kortstondige bloedige konfrontasie. Hulle was moeg dat Rusland al hoe verder agter geraak het in vergelyking met geïndustraliseerde Europa. Moeg daarvoor dat baie mense doodgegaan het in die hongersnood van 1891-92. Hulle was moeg daarvoor dat Rusland verneder is in oorloë met Japan (1904) en Wêreld Oorlog I (WO I, 1914). Rod Dreher wys dan daarop dat in die Weste die bevolking lankal moeg is vir die politici en van mening is dat alle politieke partye bevolk is deur idiote. Selfs in die VSA het Gallup bevind dat Amerikaners vertroue in hul instellings – polities, media, godsdienstig, regsgeleerdheid, medies en korporatief verloor het. Vertroue is die laagste in die geskiedenis. Die katostrofale reaksie op die COVID19 pandemie deur die regerende elites in die Weste is soortgelyk aan die voor-rewolu-sionêre Russiese regering se flaters. Bg. Geld ook vir Nazi Duitsland wat moeg was na die chaos van WO I en Oos Europa wat net eenvoudig uitgeput was na WO II.
  • Die begeerte om normes en waardes te oortree en te vernietig.
    Daar word niks daarvan gedink om seksueel losbandig te wees en enige norme van ordentlikheid oorboord te gooi nie. Post WO I skrywers, kunstenaars en elites het ordentlikheid by die venster uitgegooi om hul minagting vir die hiëragië en instellings te wys. Dieselfde het gegeld in Rusland in 1905 toe seksuele losbandigheid en afwykende gedrag hoogty gevier het. Nadat sensuur afgeskaf is, het erotiese literatuur die hele landskap oorspoel. Die parallelle kan maklik raakgesien word in ons dag (2021).
  • Die bereidheid om propaganda en nuttige leuens te glo ter wille van ideologiese doelwitte bv. Ten spyte daarvan dat historici onbetwisbaar bevestig het dat die NY Times se 1619 Project nonsens is, het die projek se regiseur die Pulitzer prys verower. Project 1619 het beweer dat Amerikaanse Patriote vir onafhanklikheid van Brittanje geveg het om sodoende slawerny te kon voortsit.
  • Versugting na ’n Ideologie wat betekenis vir mense se lewens gee en vir hulle vertel hoe om te lewe.
    In Sowjet Stalinistiese Rusland (1930’s) is daar baie voorbeelde waar getroue kommuniste bereid was om onregmatig ter dood veroordeel te word en dit eerder met vreugde aanvaar het as om te erken dat kommunisme ’n leuen is. Vir mense wat desperaat is om te glo, is totalitêre ideologie baie meer kosbaar as selfs die lewe.
  • ’n Samelewing wat lojaliteit hoër ag as vaardighede.
    Totalitarisme verkies eerder ombekwame en dwase indiwidue bo kreatiewe en intelligentes, want dit verseker die ondersteuning en voortbestaan van die totalitarisme. In Suid Afrika ken ons hierdie verskynsel by die naam van “cadre deployment”.

Die tweede deel van die boek is baie meer prakties wanneer dit spesifieke maniere uiteensit hoe om “volgens die waarheid te lewe”. Dit lys die volgende:

  • Koester die waarheid bo alles

    Die voormalige Tjeggiese president, Václav Haval het net soos Solzhenitsyn die frase “lewe volgens die waarheid” gebruik om weerstand te bied teen totalitêre kommunisme. Hy moes etlike jare in die tronk deurbring weens sy geskrifte teen kommunisme voordat dit tot ’n val gekom het en hy in 1989 president geword het. Rod Dreher noem die volgende punt om die waarheid te koester en sodoende stukkie vir stukkie die mag van die totalitêres te verbreek:
    • Leef onafhanklik van die kopknikkende skare Dit kan beteken dat jy soos die Kaleda’s12 van Rusland [of die Wertmann’s13 jou kinders uit die staatskool uithaal en] nie na die staatsekwavilente van die Hitler Jeug of Kommunistiese Jeug stuur nie.
      Dit kan beteken dat jy en jou kinders geleenthede kan mis of selfs nie universiteit toe mag gaan nie. Maar op die langtermyn sal dit beter wees vir almal.
      Kirill Kaleda sê dat baie anti-kommunistiese gesinne hulle kinders eerder die natuurwetenskappe laat studeer het om sodoende die besoedeling deur ideologie so ver as moontlik te beperk. Kirill Kaleda het geweier om aan te sluit by die Kommunistiese Jeug wat beteken het dat hy nie toegelaat is om oorsee te reis nie. Hy kon gevolglik ook nie die wêreldreis waartoe hy as student uitgenooi is, onderneem nie14.
      Of soos Yuri Sipko wat as Baptis in Kommunistiese Rusland nie die kenteken waarop Lenin se kop was, gedra het nie. Hierdie kenteken is aan alle jeug gegee. Hy vertel: “Just because they were Baptists, the state was willing to take away their kids and send them to orphanages. These believers were unable to find jobs. Their children were not able to enter universities. And still they believed”15
    • Verwerp Doublethink en veg vir vryheid van spraak Dit is noodsaaklik dat individue kan sê wat hulle dink. Jy moet daarteen waak dat jy jou eie denke wegsteek en nie uiter nie omdat jy bang is dat jy bespot of geviktimiseer word. Deur jou denke weg te steek, is jy juis al reeds besig met Doublethink. Doublethink is baie gevaarlik want stilswyende kopknikking op die amptelike naratief onketen Doublethink in jou verstand. Jy het dan reeds toegelaat dat jou verstand geketting word.
    • Verstandige waarheidsvertelling is noodsaaklik – weeg elke situasie Kies die gevegte waar jy moet staan en val vir die waarheid baie wys. Party gevegte is nie die moeite werd nie.
      “Do your best not to be party to the lie — not for the sake of professional advantage, personal status, or any other reason. Sometimes you will have to act openly to confront the lie directly. Other times you will fight it by remaining silent and withholding the approval authorities request.”16
  • Ontwikkel en bewaar kulturele-geheue Dit is belangrik om die verlede te onthou om te verhoed om die lesse van die geskiedenis te herhaal. Belangrik om totalitêre tragedies soos Nasionale Sosialisme en die Wêreldoorlog wat dit tot gevolg gehad het te onthou. Om van Kommunisme in die Sowjet Unie en Oos Europa te weet en al die konsentrasiekampe en verdrukking wat daarmee gepaard gegaan het. Om te onthou hoe Christene in Oos Europa en die Sowjet Unie [en ook in Afrika] vir hul geloof vervolg is en opgesluit is en vermoor is. Dit is ook belangrik om te weet hoe hulle daarin geslaag het om die totalitarisme teen te staan en te oorwin. “No culture, and no person, can remember everything. A culture’s memory is the result of its collective sifting of facts to produce a story — a story that society tells itself to remember who it is. Without collective memory, you have no culture, and without a culture, you have no identity.”17 Laura Nicolae wys op die gevare in die VSA se Harvard wat die volgende geslag leiers van die vrye Weste oplei in dit wat belangrik is om te onthou en wat nie belangrik is nie. Die gevaar is die modernisme wat die elites en intellektueles se denke oorheers en ook aan die volgende geslag geleer word. Dit bevat die saad van geheue-verlies, want dit leer dat daar geen vaste waardes en waarhede is nie. Dit leer dat dit slegs die hier en nou is wat belangrik is18. Seminare moet gereël word waar geskiedenis en die betekenis van gebeure deurgetrap word en aan die volgende geslag vertel word. Dit is wat in Oosblok lande gebeur het in hul stryd teen Kommunisme daar.
  • Gesinne is weerstand-selle

Jerzy Popieluszko het ’n nasionale held geword in 1984. Hy was die kapelaan van die Poolse Solidariteit Unie en was uitgesproke teen die Poolse Kommuniste se kriminaliteit. Verskeie pogings van die Poolse Kommunistiese Geheime Polisielede om hom te vermoor het misluk, maar hul laaste poging was suksesvol en hulle het sy lewelose lyk in ’n rivier gegooi. Amper ’n miljoen mense het sy begrafnis bygewoon. Die kurator van die Popieluszko museum wys ’n foto van Jerzy Popieluszko se moeder en vertel dan dat Jerzy ’n eenvoudige gelowige was met min aansien, gemiddeld in sy klas gevaar het en van ’n onaansienlike dorpie gekom het. Daar is ’n nota geskryf deur Jerzy se broer wat sê: “Elke dag het ons saam met ons moeder saam om hierdie tafel gebid.” Die kurator merk dan op: “Alles het begin met hulle as gesin wat saam gebid het in ’n onaansienlike dorpie in die middel van nêrens… dít is die hele krag van hierdie man en wat ons nodig het vir ons identiteit vandag.”19

In die sagte totalitêre tyd waarin ons leef moet gesinne doelbewus kontra-kultuur wees. Huisgodsdiens ook saam met ander is noodsaaklik. As jy die kerk, die gemeenskap en die volk wil dien, dan moet jy eers binne die gesin leer om mekaar daar te dien. Die volgende beginsels word genoem om sterk gesinne te bou20:

  • Vorm die kinders om morele moed te hê
  • Vul die kinders se morele denke met die goeie deur vir hulle voor te lees sodat hulle kan onderskei tussen die waarheid en leuen in die werklike lewe.
  • Moenie bang wees om deur die samelewing as vreemd gesien te word nie
  • Wees voorbereid as gesin om groot opofferings te maak ter wille van die groter geheel
  • Leer die kinders dat hulle deel is van ’n groter beweging met ’n gemeenskaplike doelwit
  • Beoefen gasvryheid en wees van diens aan ander.
  • Godsdiens is die fondament van weerstand Godsdiens is die fondament van weerstand teen totalitarisme, want ’n mens kan nie net teen alles wees wat sleg is nie — ’n mens het nodig om VIR iets ook te wees. Hierdie is die kern van wat godsdiens bring teen anti-totalitêre weerstand: dit gee die rede om selfs jou lewe af te lê. So byvoorbeeld het die Tjeggoslowaak Silvester Krčméry21 die jarelange gevangeniskap, marteling en vernedering kon deurstaan deur sy geloof te beoefen en ander te evangeliseer. Hy het skrifdele gememoriseer uit ’n ingesmokkelde Bybel en dan gemediteer oor hierdie dele terwyl hy gemartel is.
    Prof Parkinson is ’n Evangeliese Christen wat die verdrukking van die 1980’s in Slowakye deurgemaak het en eerstehands die geestelike krag van die ondergrondse kerk ervaar het. Hy sê : “Die gelowiges het in daardie tyd ’n alternatiewe wêreldbeskouing van ware hoop gebied… Die hoof doelwit was om die Bybel elke dag te lees en te bid vir die vervolgde kerk teen nege uur die aand. Hulle het baie opgeoffer om in klein Bybelstudie en gebedsgroepe te vergader. Sekuriteit moes noodgedwonge baie streng wees, maar God het hulle op wonderlike wyses beskerm.”22
    Pokov vertel dat hy die Sowjet lewe as leeg ervaar het en nadat hy The Stranger van die ateïs Camus gelees het, het hy meer en meer gedink dat hy by die Christene moet aansluit. Hy het gehoor dat daar mense oor Christenskap praat en vergader en het die vergaderings begin bywoon. Natuurlik het die KGB ook daarvan gehoor, maar hy het in elkgeval dit bygewoon ten spyte van die risiko’s. Hy sê: “To have a living connection to Christ, it’s like falling in love. You suddenly feel something you haven’t felt before, and you’re ready to do something you’ve never done before”23
  • Staan in solidariteit In Slowakye het die gelowiges klein gemeenskappe gestig wat saam gebid het, saam gesing het, gemeenskap van die heiliges beoefen het, die Bybel gelees het en onwettige literatuur (samizdat) bestudeer het. Hierdie literatuur is met ’n ingesmokkelde geheime drukker gedruk. Hierdie gemeenskappe het aangegroei oor dekades en teen 1988 het hulle ’n kerseprotes in Bratislava gereël en gebid vir godsdiensvryheid en burgelikevryhede. Die kommuniste het probeer om wal te gooi maar binne twee jaar was kommunisme in Slowakye op ’n einde24. Die ondergrondse gemeenskappe en gewone gelowiges het die geloof aan die gang gehou en ’n verskil gemaak. Die Kommuniste het die kerk en geloof probeer vernietig deur die predikante en predikers te teiken en hulle in die tronk te gooi. Die deurbraak het gekom toe gewone gelowiges net eenvoudig hierdie tronkvoëls se plekke begin inneem het en hulle skoene vol gestaan het25. Die Kommuniste het sestig jaar probeer om met terreur en geweld die geloof uit te wis, maar hulle kon nie. Hierdie groepe van gemeenskap van die heiliges het nie net verantwoordelikheid verskaf nie, maar het gelowiges ook ’n tasbare verbintenis gegee met die groter Liggaam van Christus. Rod Dreyer maak hierdie geldige punt vir ons vandag: “We desperately need to throw off the chains of solitude and find the freedom that awaits us in fellowship. The testimony of anti-communist dissidents is clear: Only in solidarity with others can we find the spiritual and communal strength to resist… Leaders of small groups must be willing and able to carry out catechetical, ministerial, and organizational roles normally performed by institutional church leaders who may be unable to do so under the law, or are too compromised in other ways to serve their proper function.”26
  • Die geskenk van lyding

[Romeine 5:3-4 “En nie alleen dit nie, maar ons roem ook in die verdrukkinge, omdat ons weet dat die verdrukking lydsaamheid werk, en die lydsaamheid beproefdheid en die beproefdheid hoop;en die hoop beskaam nie, omdat die liefde van God in ons harte uitgestort is deur die Heilige Gees wat aan ons gegee is.”]

Die ou vorme van totalitarisme het samelewings oorwin deur vrees vir pyn te gebruik. Ons hededaagse sagter totalitarisme maak tans gebruik van ons sugtinge na genietinge en vrees vir ongemak en ons persoonlike welwese om ons te oorrompel. Ons moet egter onder geen illusie verkeer dat indien ons nie nou bereid is om die klein opofferings te maak vir dit wat ons glo, dat daar nie ’n tyd sal kom waar ons soos die Christene agter die Ystergordyn in strafkampe gegooi sal word en in die loop van die laksman sal kyk nie. As ons nie bereid is om te ly en te sterf vir Christus nie, dan is dit alles maar net skynheiligheid27.

Rod Dreher sluit die boek af met hierdie oproep:

Ek hoop dat die getuienisse van die manne en vroue in hierdie boek jou oë laat oopgaan het. Maar om te sien is slegs die eerste stap. Dink na oor wat jy raaksien, vergader met ander en praat hieroor. Analiseer die feite en onderskei hoe jou geloof en oortuigings toegepas moet word op die situasie en tree op terwyl daar nog tyd is, CS Lewis het dit gestel dat vir Christene is die wêreld die vyandbesette gebied. “Christianity is the story of how the rightful king has landed, you might say landed in disguise, and is calling us all to take part in a great campaign of sabotage.” [Sabotasie soos uiteegesit in die woorde van 2 Kor 10:4-5 “die wapens van ons stryd is nie vleeslik nie, maar kragtig deur God om vestings neer te werp, terwyl ons planne verbreek en elke skans wat opgewerp word teen die kennis van God, en elke gedagte gevange neem tot die gehoorsaamheid aan Christus]

Die kulturele oorlog waarin ons ons tans bevind is grootliks reeds beslis — en dit lyk of ons “verloor” het. Die sekulariste se Groot Mars is vir eers hulle oorwinningsmars, Soortgelyk aan die Kommunistiese May Day marse in al die stede en dorpe van die voormalige Sowjet Unie (wat vandag nie meer bestaan nie).

Laat alle Christene wat die totalitêre vestings neerwerp, gehoor gee aan die opwekkingsroep wat Alexandr Solzhenitsyn in 1974 geskryf het met sy opstel ‘Live Not by Lies!’:28

“And so: We need not be the first to set out on this path, Ours is but to join! The more of us set out together, the thicker our ranks, the easier and shorter will this path be for us all! If we become thousands—they will not cope, they will be unable to touch us. If we will grow to tens of thousands — we will not recognize our country!

But if we shrink away, then let us cease complaining that someone does not let us draw breath — we do it to ourselves! Let us then cower and hunker down, while our comrades the biologists bring closer the day when our thoughts can be read and our genes altered.

And if from this also we shrink away, then we are worthless, hopeless, and it is of us that Pushkin asks with scorn: Why should cattle have the gifts of freedom? Their heritage from generation to generation is the belled yoke and the lash.”

Laat ons skouer aan die wiel sit…

Eind Notas:

1xii

2xiii

3xiii

4p8 en p10-11

5p10

6p10

7xii

8p15

9p18

10Hoofstuk 2

11p30 – 41

12p100

13https://www.capemaycountyherald.com/community/faces_and_places/article_84ac67af-543b-5de7-ae1b-6bcf509778a3.html

14p101

15p103

16p108

17p114

18p115

19p148

20p135-145

21p152

22p156

23p159

24p170

25p172

26p143

27p185

28p213-213

Vryheid en “Doen dit self”

“These Americans are the most peculiar people in the world. You’ll not believe it when I tell you how they behave. In a local community in their country, a citizen may conceive of some need which is not being met. What does he do? He goes across the street and discusses it with his neighbor. Then what happens? A committee comes into existence, and then the committee begins functioning on behalf of that need, and you won’t believe this, but it is true! All of this is done without reference to any bureaucrat! All of this is done by the private citizens on their own initiative. Americans of all ages, all conditions, and all dispositions consistently form associations to give entertainments, to found seminaries, to build inns, to construct churches, to diffuse books, to send missionaries to the Antipodes. The help of a democratic society may be measured by the quality of functions performed by private citizens.”1

pocketcollege.com

Rushdoony haal hier aan uit ‘n brief wat De Torqueville geskryf het tydens sy besoek aan Amerika (1830). Dit is die Amerika waarna almal opgekyk het en wat die Japanese leierskap daartoe gemotiveer het om hul Samorai baarde af te skeer en Japan te moderniseer. Hierdie is dieselfde vryheidseienskappe wat deur Max Weber beskryf word as die “Protestant Work Ethic”.

Die afgelope 100 jaar het ons samelewing meer en meer begin opkyk na die staat om van die wieg tot die graf vir sy burgers te sorg. Daar is twee redes hoekom hierdie neiging nie goed is nie:

  • 1 Sam 8 wys uit dat die HERE ons koning moet wees en dat ‘n messiaanse gesentraliseerde staat tot onderdrukking sal lei
  • Die mens is van nature sleg (weens die sondeval) en ‘n gesentraliseerde staat kan deur magsugtige heersers misbruik word. Dit sal dan tot nadeel wees van almal. In die geskiedenis het ons byvoorbeeld gesien dat heersers hul onderdane sien as:
    • mense op wie eksperimente gedoen kan word: “People in the camps were used as guinea pigs in hunger experiments. In one case flour was mixed with 30 percent paper paste in bread to study the effects on digestion, while in another study marsh plankton were mixed with rice water. The first experiment caused atrocious constipation throughout the camp, which caused many deaths. The second also caused much illness, and many who were already weakened ended up dying”2
    • pione wat na willekeur doodgemaak kan word ” ‘All we need to build our country is a million good revolutionaries. No more than that. And we would rather kill ten friends than allow one enemy to live’. Such statements by the Khmer Rouge were commonplace at cooperative meetings and indeed they put this genocidal logic into practice.”3

Vandag sug ons oor die staat wat meer en meer in ons lewens inmeng en besluite neem wat in stryd staan met wat ons glo en dink. Hierdie waarneming van De Torqueville oor die snaakse Amerikaners moet ter harte geneem word. Christen Afrikaners moet verantwoordelikheid vir hul eie lewens neem. Moenie vir die burokrate wag nie. Doen wat jy self kan. Natuurlik is “doen dit self” sonder die HERE nutteloos (Ps 127) – maar dit beteken nie dat ons daarom nie self moet probeer om ‘n verskil te maak nie. Dit is tog “Ora et labora”. Stig die komitees en werk en bid vir ‘n nuwe reformasie waar Afrikaners die HERE vry en in Afrikaans kan aanbid en tot sy eer kan arbei.

  1. https://pocketcollege.com/transcript/RR178A2.html?fbclid=IwAR39EHLHeLlGspAuvka2clCDhf9pbWbFoKF8qdGpTqgNDIDDA28oN7BDsa4 ↩︎
  2. The Blackbook of Communism, Courtois S, 1999, Harvard Univercity Press, p494 ↩︎
  3. The Blackbook of Communism, Courtois S, 1999, Harvard Univercity Press, p608 ↩︎